Usuli kazanılmış hak olgusu nedir?

Karar

YARGITAY

3. HUKUK DAİRESİ

Esas Numarası: 2022/3601

Karar Numarası: 2022/5346

Karar Tarihi: 01.06.2022

DAVALILAR : 1- ... 2- ...

Taraflar arasındaki tahliye- alacak davasının mahkemece yapılan yargılaması sonucunda, davanın usulden reddine dair verilen hükmün, süresi içinde davacı tarafından temyiz edilmesi üzerine; temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra, dosya içerisindeki bütün kağıtlar okunup gereği düşünüldü:

Davacı; dava dışı banka borçlusu ... ... tarafından kullanılan kredi ödemelerinin sağlanması amacıyla davalılardan ... adına kayıtlı olan taşınmazın borca mahsuben bankaya devrinin yapıldığını, devir sonrasında diğer davalı ...'na fuzuli işgal nedeni ile 12/07/2012 tarihinden itibaren aylık 600TL'den 11.100TL ecrimisil tutarının ödenmesinin ihtar edildiğini, ihtarnameye rağmen tahliye ve ecrimisil ödemesinin gerçekleşmediğini, bu nedenle dava konusu taşınmaz üzerindeki haksız müdahalenin men’i ile teslimini, 11.100TL haksız işgal tazminatının davalılardan tahsiline karar verilmesini istemiştir.

Davalı ...; dava konusu taşınmazın üç adet dükkandan oluştuğunu, kendisinin sadece bir dükkanı kırtasiye olarak kullandığını, kullandığı dükkan için aylık 200TL kira bedeli ödemeye hazır olmasına rağmen davacının ödemeyi kabul etmediğini savunarak davanın reddini dilemiştir.

Diğer davalı ...; üç adet dükkandan ikisinin anahtarlarının davacı bankaya teslim edildiğini, diğer dükkanda davalı ...’un kiracı olarak bulunduğunu, ...'un kiracılık ilişkisinin devam etmesi için bankaya yönlendirdiğini, davacı bankanın da ...’un kiracılığını kabul ettiğini savunarak davanın reddini dilemiştir.

Mahkemece, davaya bakmaya Sulh Hukuk Mahkemesi’nin görevli olduğu gerekçesiyle dava dilekçesinin görev nedeniyle reddine karar verilmiş, hükmün davacı tarafça temyizi üzerine, Yargıtay 6. Hukuk Dairesi'nin 17/10/2016 tarihli 2016/8350 Esas 2016/5982 Karar sayılı kararıyla," Davacı vekili dava dilekçesinde, davalıların dava konusu taşınmazı kira ilişkisine dayalı kullandığını iddia etmemiş, davalıların fuzuli şagil olduklarını belirterek haksız müdahalenin men’i ile taşınmazın tahliyesi ile davacı bankaya teslimine ve haksız işgal tazminatının tahsiline karar verilmesini istemiştir. Bu durumda mahkemece, davacının iddiaları ve olayların ileri sürülüş biçimine göre Asliye Hukuk Mahkemesi’nin görevli olduğu düşünülmeden, salt davalıların kiracılık savunmalarına itibar edilerek, uyuşmazlığın esası incelenmeden dava dilekçesinin görev nedeniyle reddine kararı verilmesi doğru değildir." gerekçesiyle bozulmuştur.

Bozmaya uyularak yapılan yargılama sonucunda mahkemece, davacı ve davalı arasında kira ilişkisinin olması karşısında, uyuşmazlığın çözümünde Sulh Hukuk Mahkemesinin görevli olduğu gerekçesiyle davanın usulden reddine karar verilmiş; karar, davacı vekili tarafından temyiz edilmiştir.

Kural olarak bozma kararına uyulmakla orada belirtilen biçimde işlem yapılması yolunda lehine bozma yapılan taraf yararına kazanılmış hak, aynı doğrultuda işlem yapılması yolunda yerel mahkeme için zorunluluk doğar.

Belirtilmelidir ki; bir mahkemenin Yargıtay Dairesince verilen bozma kararına uyması sonunda, kendisi için o kararda gösterilen şekilde inceleme ve araştırma yaparak, yine o kararda belirtilen hukuki esaslar gereğince hüküm verme yükümlülüğü doğar. “Usuli kazanılmış hak” olarak tanımlanan bu olgu mahkemeye, hükmüne uyduğu Yargıtay bozma kararında belirtilen çerçevede işlem yapma ve hüküm kurma zorunluluğu getirmektedir (09.05.1960 gün ve 21/9 sayılı Y.İ.B.K.).

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 2013/13-597 E, 2014/62 K sayılı ilamında da vurgulandığı üzere; “Bir mahkemenin Yargıtay Dairesince verilen bozma kararına uyması sonunda, kendisi için o kararda gösterilen biçimde inceleme ve araştırma yapmak ve yine o kararda belirtilen hukuksal esaslar gereğince karar vermek yükümlülüğü oluşur. Bu itibarla mahkemenin sonraki hükmünün bozmada gösterilen ilkelere aykırı bulunması, usule uygun olmadığından bir bozma nedenidir. Bozma kararı ile dava, usul ve yasaya uygun bir hale sokulmuş demektir. Bozmaya uyulduktan sonra buna aykırı karar verilmesi usul ve yasaya uygunluktan uzaklaşılması anlamına gelir ki, böyle bir sonuç kamu düzenine açıkça aykırılık oluşturur. Buna göre, Yargıtay’ın bozma kararına uymuş olan mahkeme, bu uyma kararı ile bağlıdır. Bozma kararında gösterilen biçimde inceleme yapmak, yada gösterilen biçimde yeni bir hüküm vermek zorundadır. Aynı ilke, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 05.02.2003 gün ve 2003/ 8-83 E., 2003/72 K.; 17.02.2010 gün ve 2010/9-71 E., 2010/87 K. sayılı ilamlarında da benimsenmiştir.

Bu ilke kamu düzeni ile ilgili olup, Yargıtay'ca kendiliğinden dikkate alınması gerekir. Hakimin değişmesi dahi açıklanan bu hukuki ilkeye etki yapamaz.

Yukarıda açıklanan ilke ve esaslar çerçevesinde; mahkemece, bozma ilamına uyulmuş olmasına rağmen, bozma ilamı gereğinin yerine getirilmemesi doğru görülmemiştir. O halde, mahkemece, bozma ilamında belirtildiği üzere, görevli mahkemenin Asliye Hukuk Mahkemesi olduğu gözetilerek davanın esasının incelenmesi gerekirken, yazılı şekilde hüküm tesisi doğru görülmemiş, bozmayı gerektirmiştir.

SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle hükmün HUMK'nun 428. maddesi gereğince BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz edene iadesine, 6100 sayılı HMK'nun Geçici Madde 3 atfıyla 1086 sayılı HUMK'nın 440. maddesi gereğince karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere, 01/06/2022 tarihinde oy birliği ile karar verildi.