Meclis kararına istinaden yapılan ödeme sonucu ortaya çıkan kamu zararından, harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisi sorumlu tutulabilir mi?

Karar

 

Kamu İdaresi Türü          Belediyeler ve Bağlı İdareler     

 

Yılı         2017    

 

Dairesi  7           

 

Dosya No           46242  

 

Tutanak No        48357  

 

Tutanak Tarihi   14.10.2020       

 

Kararın Konusu Çeşitli Konuları İlgilendiren Kararlar      

 

 

Konu: Muhtarlara Nakdi Yardım Yapılması

 

2-210 sayılı Asıl İlamın 4’üncü maddesiyle; … Belediyesi tarafından 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Bütçelerden Yardım Yapılması” başlıklı 29’uncu maddesinin birinci fıkra hükmü ile 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Diğer Kuruluşlarla İlişkiler” başlıklı 75’inci madde hükmüne aykırı olarak … Muhtarlar Derneği’ne nakdi yardım yapılması nedeniyle oluşan … TL kamu zararının tazminine karar verilmiştir.

 

İlamda Diğer Gerçekleştirme Görevlisi sıfatıyla sorumlu tutulan Belediye Başkanı-Meclis Üyesi … tarafından gönderilen temyiz dilekçesinde (aynı İlam maddesi ile ilgili olarak temyiz talebinde bulunan Harc. Yetk.-Mali Hizm. Müd. V. …’nün, Harc. Yetk.-Şef …’ın, Harc. Yetk.-Mali Hiz. Uzm. Yard….’ın, Harc. Yetk.-Tahsildar …’ın, Gerç. Gör.-Ekonomist … ile Diğer Gerçekleştirme Görevlileri-Meclis Üyeleri; …’un, …’ın, …’nın, …’ın, …’ın, …’in, …’nın, …’ın, …’in, …’nın, …’ün, … adına kanuni mirasçıları …, …, …, …, …’nun ve …’ın temyiz dilekçelerinde de tamamen aynı olmak üzere) özetle:

 

… Belediyesinin, 06.12.2012 tarih ve 28489 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile Büyükşehir İlçe Belediyesine, köy muhtarlığı olan muhtarlıkların da mahalle muhtarlığına dönüştürüldüğü, … Belediyesinin 188 km. alanda hizmet verdiği, mahalle muhtarlıklarının bazısı merkeze yakınken, birçoğunun da ilçe sınırlarına konumlandığı, muhtarların görevli oldukları mahallelerin iş ve işlemlerini takip etmek için ilçe merkezine gelip gittiği, ulaşım gibi bir takım masraflara katlandığı,

 

4541 sayılı Şehir ve Kasabalarda Mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyetleri Teşkiline Dair Kanunda belirtildiği üzere kamu hizmeti yürüten muhtarlıklara ulaşım giderleri gibi ihtiyaçları doğrultusunda yapılan yardımın kamu zararı olarak değerlendirilemeyeceği, 4541 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinde; “Harçlar münhasıran muhtarlara aittir. Muhtarlık işlerinin tedviri için lüzumlu kira, ısıtma, aydınlatma, hademe ücreti gibi masraflar bu harçlardan ödenir." denilmekte ise de; söz konusu Kanun’un yayımlandığı dönemde muhtarlıkların ikametgâh belgesi, nüfus sureti belgesi verilmesi gibi vatandaşlara yönelik hizmetler karşılığında belli bir harç aldığı, ancak günümüzde bu tür belgelere vatandaşlarca internet üzerinden erişiliyor olması dolayısıyla muhtarlık gelirlerinin azaldığı,

 

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Mahalle ve yönetimi” başlıklı 9’uncu maddesinde; “Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar; kararlarında mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamaya çalışır.” denildiği, bu hükme istinaden Belediyenin muhtarlık ihtiyaçlarının karşılanması için gerekli desteği sağladığı, muhtarlıklara elektrik, internet, su gibi giderlerin karşılanması amacıyla aylık … TL yardım yapıldığı, İlamda Belediyece muhtarlar derneğine yardım yapıldığı ifade edilmiş ise de; muhtarlık binalarının elektrik, su, internet giderleri için muhtarların şahıslarına ödeme yapılması hususunda meclis kararı alındığı, söz konusu kararın dilekçe ekinde yer aldığı, ödeme emri belgelerinde … Muhtarlar Derneği yazsa da yapılan yardımın derneğe değil muhtarların direkt kendi hesaplarına ödendiği,

 

Sayıştay 5’inci Dairesinin 21.04.2016 tarih ve 173 Tutanak no.lu Kararı ile 05.01.2017 tarih ve 217 Tutanak no.lu Kararında; 5393 sayılı Kanunu’nun 9’uncu maddesinin 3’üncü fıkrası uyarınca belediyelerin muhtarlıkların ihtiyaçlarının karşılanması için ayni yardımın dışında gerekli desteği de sağlayabileceğinin hükme bağlandığı, söz konusu Kararlarda ayrıca; 4541 sayılı Şehir ve Kasabalarda Mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyetleri Teşkiline Dair Kanunun 21’inci maddesindeki; “Harçlar münhasıran muhtarlara aittir. Muhtarlık işlerinin tedviri için lüzumlu kira, ısıtma, aydınlatma, hademe ücreti gibi masraflar bu harçlardan ödenir.” hükmünden, söz konusu giderlerin muhtarlık harçlarından karşılanması gerektiği düşünülse de; İçişleri Bakanlığınca uygulamaya geçirilen MERNIS (Merkezi Nüfus İdaresi Sistemi) ile muhtarların önemli gelir kaynaklarından olan ikametgâh belgesi ve nüfus sureti belgesi verme işlemleri, ilçe nüfus müdürlüklerince yapılması, ayrıca daha evvel muhtarlıklar vasıtasıyla yapılan ve muhtarların harç aldıkları birçok işlemin (https://www.turkiye.iiov.tr/ üzerinden) vatandaşlar tarafından doğrudan yapılabilir hale gelmesi, muhtarların harç alarak giderlerini karşılayabilecekleri alanları daraltmış ve elektrik, doğalgaz, su, iletişim, ulaşım, kira vb. mecburi giderlerini dahi karşılayamaz duruma getirilmesi sebebiyle ilçedeki muhtarlıkların talebi doğrultusunda elektrik, doğalgaz, su, iletişim, ulaşım, kira vb giderlerini karşılamak maksadıyla yapılan ödemelerin mevzuatına uygun olduğu, açıklamalarına yer verildiği, Sayıştay Daire kararlarının dilekçe ekine konulduğu, belirtilerek İlamın 4’üncü maddesindeki tazmin hükmünün kaldırılmasına karar verilmesi hususu Kurulumuzun bilgisine sunulmuştur.

 

Aynı İlam maddesi ile ilgili olarak; sorumlu Gerç. Gör.-Eğitmen …’ın temyiz dilekçesinde özetle;

 

… Belediye Meclisinin ... tarih ve 3 sayılı Kararıyla ilçe muhtarlıklarının elektrik, su ve internet giderleri için 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 9’uncu maddesine istinaden aylık … TL verilmesine karar verildiği, … ilçesi sınırları içerisinde 6360 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesiyle mahalle sayısının 28’e çıktığı, meclis kararında muhtarlar derneğine yardım yapılmasına ilişkin ibarenin olmadığı, nakdi yardımların bizzat muhtarlara verildiği, ödeme emri belgesinin hesap/ayrıntı bölümüne “dernek, birlik, kurum, krl” yazıldığı, ancak açıklama ve ekler bölümüne ise “... tarih ve 3 no.lu meclis kararına istinaden 28 adet mahalle muhtarına nakdi yardım” yazıldığı, bu durum üzerine muhasebe yetkilisinin uyarıldığı, bazı ödeme emirlerine (15.06.2017/3897 ile 14.07.2017/4536 tarih ve no.lu ödeme emirleri) 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 9’uncu maddesi gereğince sadece ayni yardım yapılabileceği, nakdi yardım yapılamayacağı hususuna ilişkin düzeltme şerhi konulduğu, düzeltme şerhi konulan belgelerin istenmesine rağmen belediyeden temin edilemediği (Mali Hizm. Müd.nün ... tarih ve ... sayılı yazısından görüleceği üzere) ve savunma ekine konulamadığı, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 38(h)’inci maddesinde belediye meclis ve encümen kararlarını uygulama görevi belediye başkanına verilmiş olup, gerçekleştirme görevlisi unvanlı belediye memuru olarak şahsının meclis kararlarına itiraz etme ve denetleme yetkisine sahip olmadığı, belirtilerek İlamın 4’üncü maddesindeki tazmin hükmünün kaldırılmasına karar verilmesi hususu Kurulumuzun bilgisine sunulmuştur.

 

Başsavcılık mütalaasında (sorumlu …, …, …, …, …, …, …, …, …, …, …, …, …, …, …, …, … adına kanuni mirasçıları …, …, …, …, … ile …’ın temyiz dilekçelerine verilen mütalaada da tamamen aynı olmak üzere) özetle;

 

Temyiz dilekçesinde ileri sürülen hususların konuya ilişkin mevzuata da yer verilmek suretiyle İlamda detaylı bir şekilde değerlendirilip karşılandığı, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 9’uncu maddesinin üçüncü fıkrasının; "Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar; kararlarında mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamaya çalışır." hükmüne amir olduğu, Temyiz Kurulunun 26.12.2018 tarih ve 45462 tutanak no.lu kararında da belirtildiği üzere; 5393 sayılı Kanunun yasalaşması sürecinde, tasarı/teklif metninde söz konusu fıkranın, "Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli yardım ve desteği sağlar." şeklinde iken, fıkra metnine "ayni" kelimesi eklenerek; "Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar.” şekline dönüştürüldüğü ve maddenin son haliyle yasalaştığı, buna göre, kanun koyucunun amacının, yardım ve desteğin "ayni" olarak gerçekleşmesi olarak ortaya çıktığı, temyiz dilekçelerinde ileri sürülen yardımın Muhtarlar Derneğine değil de muhtarların kendi hesabına ödenmesi hususu, yardımın ayni yapılmadığı gerçeğini değiştirmediği, bu nedenle; talebin reddedilerek, İlam hükmünün tasdik edilmesinin yerinde olacağı, belirtilmiştir.

 

Başsavcılık mütalaasında (Sorumlu …’ın temyiz dilekçesine verilen mütalaa) ilave olarak özetle;

 

Sorumlu tarafından nakdi yardımın Muhtarlar Derneğine değil de doğrudan muhtarların hesabına yapıldığı, ödeme emirleri üzerindeki yanlış yazım hususunda muhasebe yetkilisini uyardığı, konuya ilişkin ödeme emirlerinin var olduğu ifade edilmekte ise de; bu durumun yardımın ayni yapılmadığı gerçeğini değiştirmediği, ayrıca gerçekleştirme görevlisi olan dilekçinin, meclis kararlarına dair yapılan harcama sürecinde 5018’in 33’üncü maddesi uyarınca sorumluluğunun bulunduğu, bu nedenle talebin reddedilerek; İlam hükmünün tasdik edilmesinin yerinde olacağı, belirtilmiştir.

 

Dosyada mevcut belgelerin okunup incelenmesinden sonra,

 

GEREĞİ GÖRÜŞÜLDÜ:

 

210 no.lu Asıl İlamın 4’üncü maddesinde; 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Bütçelerden Yardım Yapılması” başlıklı 29’uncu maddesinin birinci fıkra hükmü ile 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Diğer Kuruluşlarla İlişkiler” başlıklı 75’inci madde hükmü gerekçe gösterilerek Belediye tarafından Muhtarlar Derneği’ne nakdi yardım yapılamayacağı ileri sürülmüştür.

 

Konunun esasıyla ilgili olarak;

 

İlam hükmünde muhtarlar derneğine ödeme yapıldığından bahsedilmiş ise de; yapılan incelemede; ilişikli ödeme emri belgelerinin birçoğunun ödeme yapılacak kişi/kuruluş adının yazıldığı “Adı, Soyadı” kısmında “… Muhtarlar Derneği” ibaresinin bulunduğu, ancak söz konusu belgelerin ekinde yer alan ... tarih ve 3 sayılı Meclis Kararında muhtarlıklara nakdi ödeme yapılacağına dair karar alındığı ve ödeme listesinde de muhtarların adının zikredildiği görüldüğünden, nakdi yardımların derneğe değil 28 adet mahalle muhtarının bizzat kendisine ödendiği anlaşılmıştır.

 

Dolayısıyla İlam hükmü gerekçesi ve ödeme yapılan ahizler bakımından hatalı olmasına rağmen, sorumlular tarafından İlam hükmüne karşı Belediye bütçesinden muhtarlıklara nakdi yardım yapılabileceğine ilişkin hukuki gerekçelerle başvuruda bulunulduğundan, Kurulumuzca dilekçi savunmaları dikkate alınarak konunun esastan Belediye bütçesinden muhtarlıklara nakdi yardım ödenip ödenemeyeceği yönüyle değerlendirilmesi yapılmıştır.

 

… Belediye Meclisince mahalle muhtarlıklarına elektrik, su ve internet giderleri için 5393 sayılı Belediye Kanunun 9’uncu maddesine istinaden aylık … TL verilmesine karar verilmesi üzerine her ay belirlenen bu tutar üzerinden muhtarlara nakdi ödemede bulunulduğu görülmüştür.

 

Konunun hukuki dayanağını teşkil eden 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Mahalle ve yönetimi” başlıklı 9’uncu maddesinin 4’üncü fıkrasında aynen; “Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar; kararlarında mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamaya çalışır.” denilmektedir.

 

5393 sayılı Kanunun yasalaşması sürecinde, tasarı olarak hükümetin teklif ettiği metinde bahsi geçen fıkra, “Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli yardım ve desteği sağlar; kararlarında mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamaya çalışır.” şeklinde düzenlenmiş iken, tasarının görüşüldüğü TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda, sunulan bir önerge ile fıkra metnine “ayni” kelimesi eklenerek fıkra metni; “Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar; kararlarında mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamaya çalışır” şekline dönüştürülmüş ve madde bu haliyle yasalaşmıştır. Buradan hareketle, Kanun koyucunun iradesinin ve amacının, Belediye tarafından muhtarlıklara yapılacak yardım ve desteğin “ayni” olarak yapılması gerektiği şeklinde ortaya çıktığına kuşku bulunmamaktadır.

 

Dolayısıyla söz konusu madde hükmünde, Belediye bütçesinden mahallelerin ve muhtarlıkların ihtiyaçları için yapılabilecek yardım, ayni yardım ve destekle sınırlı tutulmuş olup, nakdi yardım yapılması öngörülmemiştir. Ancak uygulamada; söz konusu yardımlar ayni olarak yapılmak yerine Meclis kararında öngörüldüğü üzere, her ay düzenli olarak muhtarların bizzat kendisine nakdi yardım şeklinde ödenmiştir ve sonrasında ödenen bu paraların muhtarlarca ne amaçla kullanıldığı da kontrol edilmemiştir.

 

Sonuç itibariyle konunun esasıyla ilgili dilekçi itirazları yerinde görülmeyerek; Belediye tarafından 5393 sayılı Kanun’un 9’uncu maddesine aykırı olarak mahalle muhtarlarına her ay nakdi yardım yapılması neticesinde kamu zararına sebebiyet verildiği değerlendirilmiştir.

 

Sorumluluk yönünden inceleme;

 

İlamda Belediye bütçesinden yapılan nakdi ödemelerden; ödemeye esas Meclis Kararını imzalayan meclis üyelerinin yanı sıra ödeme emri belgesini imzalayan Harcama Yetkilisi ile Gerçekleştirme Görevlisi de sorumlu tutulmuştur.

 

Ancak 5018 sayılı Kanunun 31’inci maddesinde; yönetim kurulu, icra komitesi, komisyon ve benzeri kurul veya komite kararıyla yapılan harcamalarda, harcama yetkisinden doğan sorumluluğun kurul, komite veya komisyona ait olacağı, belirtilmiş olup, aynı Kanunun 33’üncü maddesinde; gerçekleştirme görevlilerinin, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürüteceği ve gerçekleştirme görevlilerinin, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumlu oldukları ifade edilmiştir. Yine sorumluların tespitine ilişkin düzenlenmiş Sayıştay Genel Kurulu’nun 14.06.2007 tarih ve 5189 sayılı Kararında; “Kanunların verdiği yetkiye istinaden yönetim kurulu, icra komitesi, encümen gibi adlarla teşkil edilen yönetim organlarının kararı, harcama talimatının taşıması gereken unsurları taşıyor ve kurul, komisyon, komite harcama sürecinde yer alıyorsa, harcama yetkisinden doğan sorumluluğun yönetim kurulu, icra komitesi, komisyon ve benzeri kurul, komite veya komisyona ait olacağına” karar verilmiştir. Bu hükümler çerçevesinde; muhtarlara yapılan nakdi ödemelere ilişkin olarak Belediye Meclisince alınan Kararın harcama talimatı niteliği taşıması nedeniyle işlemin mevzuata uygunluğu konusundaki sorumluluğun sadece Karara imza atan meclis üyelerine ait olacağı ve ödeme evrakını harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisi sıfatıyla imzalayan görevlilere bu hususta sorumluluk yüklenemeyeceği değerlendirilmiştir.

 

Bu itibarla; 210 sayılı Asıl İlamın 4’üncü madde hükmü sorumluluk yönünden BOZULARAK yukarıdaki hususlar göz önüne alınmak suretiyle yeniden hüküm tesisinin temini için dosyanın hükmü veren DAİREYE GÖNDERİLMESİNE, (... Daire Başkanı … ve Üye …’nın İlam hükmünün kaldırılması şeklindeki karşı oy gerekçesi ile Üye …, Üye … ve Üye …’un İlam hükmünün tasdiki şeklindeki karşı oy gerekçesine karşı) oy çokluğuyla,

 

Karar verildiği 14.10.2020 tarih ve 48357 sayılı tutanakta yazılı olmakla işbu ilam tanzim kılındı.

 

Karşı Oy Gerekçesi/Azınlık Görüşü

 

... Daire Başkanı … ve Üye …:

 

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Mahalle ve yönetimi” başlıklı 9’uncu maddesinin 4’üncü fıkrasında aynen; “Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar; kararlarında mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamaya çalışır.” denilmekte olup “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları” başlıklı 15 inci maddesinde ise: “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları şunlardır:

 

a)Belde sakinlerinin mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla her türlü faaliyet ve girişimde bulunmak…” hükmü yer almaktadır.

 

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri mucibince Belediyelerin muhtarlık ihtiyaçlarının karşılanması için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlayabileceği görülmüş olup, Belediye Meclisinin ... tarih ve 3 sayılı Kararı ile muhtarlıkların elektrik, su ve internet giderleri için verilen nakdi ödemenin, muhtarlık hizmet binalarının ihtiyaçlarının karşılanması amacını taşıyan bir destek ödemesi niteliğinde olduğu değerlendirildiğinden, kamu zararı oluşturmayan hususa ilişkin verilmiş tazmin hükmünün kaldırılmasına karar verilmesi gerekir.

 

Üye …, Üye … ve Üye …:

 

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Mahalle ve yönetimi” başlıklı 9’uncu maddesinin 4’üncü fıkrasında aynen; “Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar; kararlarında mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamaya çalışır.” hükmünden belediye bütçesinden mahalle muhtarlarına ancak ayni yardımın yapılabileceği anlaşılmaktadır. Dolayısıyla mevzuata aykırı olarak nakdi ödeme yapılması sonucu kamu zararı oluşmuştur ve bu zarardan ödemeye ilişkin Meclis Kararını imzalayan üyelerle birlikte 5018 sayılı Kanunun 32 ve 33’üncü maddeleri gereği harcama sürecinde yer alan Harcama Yetkilisi, Gerçekleştirme Görevlisi sorumludur. Bu itibarla İlamda sorumluluk tevcihi yerinde olduğundan, tazmin hükmünün tasdiki gerekir.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bu sayfa 256 kez görüntülendi.