Alımı yapılan malzeme faturalarında, alınan malzemelere ve miktarlarına ilişkin açıklayıcı bilgilere yer verilmesi gerektiği hk.

Karar

 

Kamu İdaresi Türü          Belediyeler ve Bağlı İdareler     

 

Yılı         2014    

 

Dairesi  5           

 

Dosya No           46652  

 

Tutanak No        49686  

 

Tutanak Tarihi   9.6.2021            

 

Kararın Konusu Çeşitli Konuları İlgilendiren Kararlar      

 

 

Konu: Muhtelif giyim mağazasından giyim eşyası ve hediye kartı satın alınarak bedellerinin, Mahalli İdareler Harcama Belgeleri Yönetmeliği’nde belirtilen kanıtlayıcı belgeler olmadan, Belediye bütçesinin temsil ağırlama ve tören giderleri kaleminden ödenmesi

 

1-191 sayılı İlamın 16. maddesi ile tazminine hükmolunan ...TL ile ilgili olarak 16.05.2018 tarih ve 44481 sayılı Temyiz Kurulu Kararının 6. maddesi ile;

 

Esas yönünden verilen tazmin hükmünün mevzuata uygun olduğuna, ancak harcama sürecinde yer alan başkan yardımcılarının da sorumluluğa dahil edilmesini teminen 191 sayılı ilamın 16. maddesi ile verilen tazmin hükmünün bozularak Dairesine TEVDİİNE, karar verilmesi üzerine Dairesince;

 

374 sayılı Ek İlamın 1. Maddesi ile, ... Günü, ... Bayramı vs. günlerde dağıtılmak üzere muhtelif giyim mağazasından giyim eşyası ve hediye kartı satın alınarak bedellerinin, Mahalli İdareler Harcama Belgeleri Yönetmeliği’nde belirtilen kanıtlayıcı belgeler olmadan, ... Belediye bütçesinin temsil ağırlama ve tören giderleri kaleminden ödenmesi sonucunda ... TL’ye tekrardan tazmin hükmü verilerek, Temyiz Kurulu Kararı doğrultusunda gerçekleştirme görevlileri, harcama yetkilileri, muhasebe yetkilisi ile alımlara onay verenler oluşan kamu zararından sorumlu tutulmuşlardır.

 

…….

 

GEREĞİ GÖRÜŞÜLDÜ:

 

374 sayılı Ek İlamın 1. Maddesi ile, ... Günü, ... Bayramı vs. günlerde dağıtılmak üzere muhtelif giyim mağazasından giyim eşyası ve hediye kartı satın alınarak bedellerinin, Mahalli İdareler Harcama Belgeleri Yönetmeliği’nde belirtilen kanıtlayıcı belgeler olmadan, ... Belediye bütçesinin temsil ağırlama ve tören giderleri kaleminden ödenmesi sonucunda ...TL’ye tekrardan tazmin hükmü verilerek, Temyiz Kurulu Kararı doğrultusunda gerçekleştirme görevlileri, harcama yetkilileri, muhasebe yetkilisi ile alımlara onay verenler oluşan kamu zararından sorumlu tutulmuşlardır.

 

Sorumluluk yönünden inceleme

 

İlamda, gerçekleştirme görevlileri, harcama yetkilileri, muhasebe yetkilisi ile alımlara onay verenler oluşan kamu zararından sorumlu tutulmuş olup her biri sorumluluğa itiraz etmişlerse de;

 

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 32 ve 33. maddelerinde;

 

“Harcama talimatı ve sorumluluk

 

Madde 32- Bütçelerden harcama yapılabilmesi, harcama yetkilisinin harcama talimatı vermesiyle mümkündür. Harcama talimatlarında hizmet gerekçesi, yapılacak işin konusu ve tutarı, süresi, kullanılabilir ödeneği, gerçekleştirme usulü ile gerçekleştirmeyle görevli olanlara ilişkin bilgiler yer alır.

 

Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.

 

Giderin gerçekleştirilmesi

 

Madde 33- Bütçelerden bir giderin yapılabilmesi için iş, mal veya hizmetin belirlenmiş usul ve esaslara uygun olarak alındığının veya gerçekleştirildiğinin, görevlendirilmiş kişi veya komisyonlarca onaylanması ve gerçekleştirme belgelerinin düzenlenmiş olması gerekir. (Değişik son cümle: 22/12/2005-5436/10 md.) Giderlerin gerçekleştirilmesi; harcama yetkililerince belirlenen görevli tarafından düzenlenen ödeme emri belgesinin harcama yetkilisince imzalanması ve tutarın hak sahibine ödenmesiyle tamamlanır.

 

Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.

 

(Ek üçüncü fıkra: 22/12/2005-5436/10 md.) Elektronik ortamda oluşturulan ortak bir veri tabanından yararlanmak suretiyle yapılacak harcamalarda, veri giriş işlemleri gerçekleştirme görevi sayılır. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin esas ve usûller Maliye Bakanlığınca belirlenir.

 

Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar.” düzenlemeleri bulunmaktadır.

 

İç Kontrol ve Ön Mali Kontrole İlişkin Usul ve Esasların;

 

10. maddesinde; “Ön malî kontrol görevi, idarelerin yönetim sorumluluğu çerçevesinde, harcama birimleri ve malî hizmetler birimi tarafından yerine getirilir.

 

…..

 

Gelir, gider, varlık ve yükümlülüklere ilişkin malî karar ve işlemler, harcama birimleri ve malî hizmetler birimi tarafından idarenin bütçesi, bütçe tertibi, kullanılabilir ödenek tutarı, ayrıntılı harcama veya finansman programları, merkezi yönetim bütçe kanunu ve diğer malî mevzuat hükümlerine uygunluk yönlerinden kontrol edilir. ….”,

 

11. maddesinin son fıkrasında da; “Malî karar ve işlemlerin ön malî kontrole tâbi tutulması ve ön malî kontrol sonucunda uygun görüş verilmiş olması, harcama yetkilileri ve gerçekleştirme görevlilerinin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.”,

 

12. maddesinin ikinci ve üçüncü fıkralarında ise; “Harcama birimlerinde süreç kontrolü yapılır. Süreç kontrolünde, her bir işlem daha önceki işlemlerin kontrolünü içerecek şekilde tasarlanır ve uygulanır. Malî işlemlerin yürütülmesinde görev alanlar, yapacakları işlemden önceki işlemleri de kontrol ederler. Süreç kontrolünü sağlamak amacıyla malî işlemlerin süreç akış şeması hazırlanır ve üst yöneticinin onayı ile yürürlüğe konulur.

 

Harcama yetkilileri, yardımcıları veya hiyerarşik olarak kendisine en yakın üst kademe yöneticileri arasından bir veya daha fazla sayıda gerçekleştirme görevlisini ödeme emri belgesi düzenlemekle görevlendirir. Ödeme emri belgesini düzenlemekle görevlendirilen gerçekleştirme görevlileri, ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde ön malî kontrol yaparlar. Bu gerçekleştirme görevlileri tarafından yapılan kontrol sonucunda, ödeme emri belgesi üzerine “Kontrol edilmiş ve uygun görülmüştür” şerhi düşülerek imzalanır.” Denilmektedir.

 

14.06.2007 tarih ve 5189/1 sayılı “5018 sayılı Kanun Çerçevesinde Sorumlu Tutulacak Görevli ve Yetkililerin Belirlenmesi Hakkında Sayıştay Genel Kurul Kararı” nın “Sorumlular” başlıklı 3. bölümünde;

 

“3- Harcama Yetkilileri

 

a) Harcama Yetkililerinin Genel Sorumluluğu

 

… …

 

Bu nedenle, harcama yetkililerinin, harcama talimatlarının ve buna konu olan harcamaların bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygunluğundan sorumlu olduklarına,

 

4- Gerçekleştirme Görevlileri

 

a) Ödeme Emri Belgesini Düzenlemekle Görevlendirilen Gerçekleştirme Görevlisinin Sorumluluğu

 

… …

 

Yapılan bu açıklamalara göre, aslî bir gerçekleştirme belgesi olan ödeme emri belgesini düzenleyen sıfatıyla imzalayan gerçekleştirme görevlisinin, düzenlediği belge ile birlikte harcama sürecindeki diğer belgelerin doğruluğundan ve mevzuata uygunluğundan harcama yetkilisi ile birlikte sorumlu tutulması gerektiğine,………” karar verildiği belirtilmiştir.

 

Anılan hususlar birlikte değerlendirildiğinde; harcama yetkililerinin, gerçekleştirme görevlileri ile birlikte harcama talimatlarının ve buna konu olan harcamaların bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygunluğundan sorumlu oldukları anlaşılmaktadır.

 

Muhasebe yetkilisinin sorumluluğu değerlendirildiğinde;

 

5018 sayılı Kanunun “Muhasebe hizmeti ve muhasebe yetkilisinin yetki ve sorumlulukları” başlıklı 61. Maddesinde;

 

“…Muhasebe yetkilileri ödeme aşamasında, ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde;

 

a) Yetkililerin imzasını,

 

b) Ödemeye ilişkin ilgili mevzuatında sayılan belgelerin tamam olmasını,

 

c) Maddi hata bulunup bulunmadığını,

 

d) Hak sahibinin kimliğine ilişkin bilgileri,

 

Kontrol etmekle yükümlüdür. Muhasebe yetkilileri, ilgili mevzuatında düzenlenmiş belgeler dışında belge arayamaz. Yukarıda sayılan konulara ilişkin hata veya eksiklik bulunması halinde ödeme yapamaz. Belgesi eksik veya hatalı olan ödeme emri belgeleri, düzeltilmek veya tamamlanmak üzere en geç bir iş günü içinde gerekçeleriyle birlikte harcama yetkilisine yazılı olarak gönderilir. Hataların düzeltilmesi veya eksikliklerin giderilmesi halinde ödeme işlemi gerçekleştirilir.” hükmü yer almaktadır.

 

Yukarıda yer alan mevzuat hükmüne göre, muhasebe yetkilileri ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde ödemeye ilişkin ilgili mevzuatında sayılan belgelerin tamam olmasını sağlamakla yükümlü olmasına rağmen, ilama konu alımlarda mevzuata göre bulunması gereken belgeler tamam olmadan ödeme yapıldığı için muhasebe yetkilisinin sorumluluğu bulunmaktadır.

 

Alımlara onay verenlerin sorumluluğu değerlendirildiğinde;

 

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun “Harcama Yetkisi ve Yetkilisi” başlıklı 31 inci maddesinin 3 üncü fıkrasında; “Kanunların veya Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin verdiği yetkiye istinaden yönetim kurulu, icra komitesi, komisyon ve benzeri kurul veya komite kararıyla yapılan harcamalarda, harcama yetkisinden doğan sorumluluk kurul, komite veya komisyona ait olur” hükmü yer almaktadır.

 

Söz konusu hüküm uyarınca, giyim eşyası ve hediye çeki verilmesine ilişkin alımlara verilen onaylar, harcama talimatı niteliğindedir ve söz konusu talimatı veren kişiler de harcama yetkisinden doğan sorumluluğa tabidirler.

 

Bu itibarla, sorumluluk yönünden verilen tazmin hükmünün mevzuata uygun olduğuna,

 

Esas yönünden

 

Mahalli İdareler Harcama Belgeleri Yönetmeliği’nin temsil, ağırlama, tören, fuar ve tanıtma giderleri başlıklı 37 nci maddesinde; “Temsil, ağırlama, tören, fuar, tanıtma ve benzeri faaliyetlerle ilgili olarak yapılacak her türlü mal ve hizmet alımı ile yapım işlerine ilişkin giderlerin ödenmesinde, bu Yönetmeliğin ilgili maddelerinde belirtilen belgeler aranır. Yabancı konuk ve heyetlerin ağırlanması amacıyla görevlendirilecek personel ve ilgili yönetmeliklere göre görevlendirilecek mihmandarlar tarafından yapılan temsil ve ağırlama giderlerinin ödenmesinde;

 

a) Harcama talimatı,

 

b) Fatura, perakende satış fişi veya ödeme kaydedici cihazlara ait satış fişi ve adisyon,

 

c) Mihmandar Hesap Cetveli (Örnek: 26) ödeme belgesine eklenir.

 

Ziyafete ilişkin temsil ve ağırlama giderlerinin ödenmesinde alınacak harcama talimatında, davetli ve misafirlerin sayısı ile mihmandarın yapacağı harcamaların neleri kapsayacağı belirtilir.” Denilmektedir.

 

Mezkur Yönetmeliğin “4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 22 nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendine göre yapılacak alımlar” başlıklı 49 uncu maddesinde ise;

 

“4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 22 nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendine göre doğrudan temin usulüyle yaptırılacak mal ve hizmet alımları ile yapım işi bedellerinin ödemelerinde;

 

a) Onay Belgesi,

 

b) Piyasa Fiyat Araştırması Tutanağı (Örnek: 3) veya ihale komisyonu kararı,

 

c) Düzenlenmesi gerekli görülmüş ise sözleşme,

 

ç) Fatura,

 

d) Muayene ve kabul komisyonu tutanağı, kabul işleminin idarece yapılması halinde ise idarece düzenlenmiş belge,

 

e) Mal ve malzeme alımlarında, taşınır işlem fişi ödeme belgesine eklenir.” Düzenlemesi bulunmaktadır.

 

213 sayılı Vergi Usul Kanununun “Faturanın Şekli” başlıklı 230 uncu maddesinde de; “Faturada en az aşağıdaki bilgiler bulunur:

 

1. Faturanın düzenlenme tarihi seri ve sıra numarası;

 

2. Faturayı düzenleyenin adı, varsa ticaret unvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarası;

 

3. Müşterinin adı, ticaret unvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarası;

 

4. Malın veya işin nev'i, miktarı, fiyatı ve tutarı;” Denilmektedir.

 

Yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerine göre, alımlara ilişkin harcama talimatı ve onay belgesinde, alım konusu işin niteliği miktarı, gereken hallerde yaklaşık maliyeti kullanabilir ödeneği ve tertibi, alımda uygulanacak usul belirtilmelidir.

 

Rapor dosyası ve eki belgelerin incelenmesi neticesinde; alımlara ilişkin harcama talimatı ve onay belgesinde, alım konusu işin niteliği, miktarı, gereken hallerde yaklaşık maliyeti kullanabilir ödeneği ve tertibi, alımda uygulanacak usul belirtilmesi gerektiği halde; ilişikli belgelerde bu bilgilere yer verilmemiştir. Ayrıca, Belediye tarafından satın alınan bahse konu giyim eşyalarının ve hediye kartlarının piyasa fiyat araştırması yapılmadan, tek firmadan teklif alınmak suretiyle gerçekleştirildiği de görülmektedir. Oysa, temsil, ağırlama ve tören giderleri ekonomik kodundan yapılacak harcamaların mutlaka 4734 sayılı Kanunda belirtilen ihale usullerinden birisi ile ya da doğrudan temin yöntemiyle yapılması gerekmektedir. Bunun için gerekli olan kanuni prosedüre uymak zorunludur. Bu nedenle, tek firma tespit edip bu firmadan ihtiyacın temin edilmesi mümkün değildir. Piyasa fiyat araştırmasının sağlıklı ve gerçekçi yapıldığının mutlaka ispat edilmesi gerekmektedir. 4734 sayılı Kanunun temel ilkeleri olan açıklık, rekabet, saydamlık, güvenilirlik, kamuoyu denetimi, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ile kaynakların verimli kullanılması ilkelerinin gerçekleşmesi için bu bir zorunluluktur.

 

Bunun yanında, alımlara ilişkin faturaların, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun “Faturanın Şekli” başlıklı 230 uncu maddesine uygun olarak ayrıntılı bir şekilde düzenlenmek yerine muhtelif giyim eşyası olarak düzenlenmiş olup hangi ürünlerin alındığı belli değildir. Ayrıca yapılan alımlar kısımlara bölünerek gerçekleştirilmiş olduğundan, Kamu İhale Kanunu’nun; “Eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işleri kısımlara bölünemez.” düzenlemesine yer verilmiş olan “Temel ilkeler” başlıklı 5 inci maddesine de aykırı işlem yapıldığı anlaşılmaktadır.

 

Belediye giderlerinin neler olduğu 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin Giderleri” başlıklı 60’ıncı maddesinde tek tek sayılmıştır. Belirtilen maddede, temsil, tören, ağırlama ve tanıtım giderleri belediye giderleri arasında sayılmıştır. Diğer taraftan ise, Belediye Bütçesinden Yapılacak Temsil Ağırlama ve Tören Giderleri Yönergesinin 3 üncü maddesinde; temsil, ağırlama ve tören giderlerinin konu, kapsam ve miktarının tayininin belediye başkanının takdirine tabi olduğu belirtildikten sonra bu takdir yetkisinin sınırları da aynı Yönergenin 4 üncü maddesinde “Temsil Giderleri”, 5’inci maddesinde “Tören Giderleri” ve 9’uncu maddesinde ise “Ağırlama Giderleri” başlıkları altında sayma yöntemiyle belirtilmiştir. Söz konusu Yönergenin belirtilen maddeleri kapsamında değerlendirildiğinde, ... Belediyesi tarafından “yılbaşı”; “... Günü” ve “... Bayramı” gibi bazı özel günlere ilişkin olarak hediyelik eşya alımları yapılabileceği anlaşılmaktadır. Ancak, belirtildiği üzere, mevzuat gereği alınmasında herhangi bir engel bulunmayan söz konusu alımların, kanıtlayıcı belgeler bulunmadan, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ve Mahalli İdareler Harcama Belgeleri Yönetmeliği hükümlerine uyulmadan satın alınarak bedellerinin Belediye bütçesinden ödenmesi mümkün görünmemektedir.

 

Bu itibarla, 347 sayılı Ek İlamın 1. Maddesi ile verilen tazmin hükmünün TASDİKİNE (Üyeler … ile …’in karşı oy gerekçelerine karşı) oyçokluğu ile,

 

Karar verildiği 09.06.2021 tarih ve 49686 sayılı tutanakta yazılı olmakla işbu ilam tanzim kılındı.

 

Karşı oy gerekçesi

 

Üye …’in karşı oy gerekçesi

 

Belediye Bütçesinden Yapılacak Temsil, Ağırlama ve Tören Giderleri Yönergesinin 3’ncü maddesinde; temsil, ağırlama ve tören giderlerinin konu, kapsam ve miktarının tayini belediye başkanının takdirine tabidir. Bu giderlerin yapılmasını gerektiren tören veya toplantıya belediye başkanın katılması şartı aramaz” düzenlemesi getirilmiş olup, Yönergesinin 4 üncü maddesinde de; gerçek ve tüzel kişilere ödül ve hediye vermek temsil giderleri kapsamında sayılmıştır.

 

... Belediyesi tarafından “yılbaşı”; “... Günü” ve “... Bayramı” gibi bazı özel günlere ilişkin olarak hediyelik eşya alımları temsil gideri kapsamında olduğundan, tazmin hükmünün kaldırılmasına karar verilmesi gerekir.

 

 

 

Üye …’ın karşı oy gerekçesi

 

“Temsil giderleri” kavramı en genel olarak 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununun 147 nci maddesinin (D) bendinde; “Belirli yetki ve sorumluluk makamlarını işgal eden memurlara temsili mahiyette ve görevleri icabı olarak yaptıkları gerçek giderleri karşılamak üzere ilgili kurumların bütçelerine bu maksat için konulan ödenekten özel yönetmeliği hükümleri gereğince ödenen parayı ifade eder” şeklinde tanımlanmıştır.

 

5393 sayılı Belediye Kanunu'nun "Belediye Başkanının Görev ve Yetkileri" başlıklı 28'nci maddesinin (o) bendinde; "Temsil ve ağırlama giderleri için ayrılan ödeneği kullanmak, " denilmiş ve yine "Belediyenin Giderleri''' başlıklı 60'ncı maddesinin (k) bendinde de 'Temsil, tören, ağırlama ve tanıtım giderleri"ne yer verilmiştir.

 

Belediye Bütçesinden Yapılacak Temsil, Ağırlama ve Tören Giderleri Yönergesinin mevzuata aykırılığı iddia edilebilir ise de, “adsız düzenleyici işlem” olarak nitelendirilen bu Yönerge halen yürürlükte olup, uygulanmaktadır. Denetçinin eleştiriye konu ettiği husus, bizatihi bu Yönerge olmayıp, bu Yönergeye göre yapılan uygulamalardır.

 

Söz konusu Yönergenin “Kapsam” başlıklı 2. maddesinde; "Bu yönerge, belediye idaresinin başı ve temsilcisi olan Belediye Başkanının bu sıfatının gereği olarak yapacağı temsil-ağırlama ve tören giderleri konusunda uyacağı kuralları kapsar. " Hükmü yer almaktadır. Söz konusu yönergenin “Genel Kural” başlıklı 3. maddesinde; Temsil ağırlama ve tören giderlerinin konu, kapsam ve miktarının tayininin Belediye Başkanının takdirine tabi olduğu belirtilmiştir.

 

Anılan yönergenin “Ağırlama Giderleri” başlıklı 5. maddesinde; "Ağırlama, Beldenin misafiri durumunda olan:

 

a) Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı, Başbakan ve Bakanlar Kurulu Üyeleri,

 

b) Hükümet Merkezi veya diğer illerin protokole dahil kişiler,

 

c) Yabancı Ülke Temsilcileri veya konuklar,

 

d) Sanat, bilim, kültür ve spor dallarında temayüz etmiş kişiler,

 

e) Basın mensupları,

 

f) Beldenin kalkınmasında katkısı olanlar veya olacağı anlaşılanlar, İle bu kişilerin eşleri ve refakatindeki görevliler için, geleneklere ve davetin şümulüne göre, ağırlama, konuklama, konutlandırma ve bu işlerle ilgili olarak hazırlıkların gerektirdiği giderlerle ziyafet, kokteyl, hediye, çiçek, bahşiş ve taşıma giderleri şeklinde yapılır.”

 

Denilmektedir.

 

Söz konusu Yönergenin 3 üncü maddesinde; “Temsil, ağırlama ve tören giderlerinin konu, kapsam ve miktarının tayini Belediye Başkanının takdirine tabidir.” denilmek suretiyle Belediye Başkanına geniş bir inisiyatif tanınmış olduğu anlaşılmaktadır. İlamda da bu kapsamda yapılan alımlar eleştiri konusu olmamış; alım şekli ve usulü eleştiri konusu olmuştur.

 

İlamda, Belediye Başkanının talimatıyla, muhtelif giyim mağazasından giyim eşyası ve hediye kartı satın alınarak bedellerinin, Mahalli İdareler Harcama Belgeleri Yönetmeliğinde belirtilen kanıtlayıcı belgeler olmadan ve kısımlara bölünerek doğrudan temin suretiyle, ... Belediye bütçesinin temsil, ağırlama ve tören giderleri kaleminden ödenmesi sonucu kamu zararına neden olunduğu belirtilmiştir.

 

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 22. maddesinde belirtilen hallerde ihtiyaçların; Kanunun 18. maddesinde sayılan ihale usulleri için tespit edilen kurallara uyulmaksızın ilan yapılmadan, teminat alınmadan, ihale komisyonu kurma ve anılan kanunun 10. maddesinde sayılan yeterlik kriterlerini arama zorunluluğu bulunmaksızın, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılarak temin edilmesi mümkün bulunmaktadır. İdareler tarafından temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin alımlar için doğrudan temin usulüne başvurulmasına izin verildiği anlaşılmaktadır. Ancak, bu şekilde alımların da belli şekil şartları vardır:

 

Mahalli İdareler Harcama Belgeleri Yönetmeliği’nin “Temsil, ağırlama, tören, fuar ve tanıtma giderler”i başlıklı 37 nci maddesinde;

 

“Temsil, ağırlama, tören, fuar, tanıtma ve benzeri faaliyetlerle ilgili olarak yapılacak her türlü mal ve hizmet alımı ile yapım işlerine ilişkin giderlerin ödenmesinde, bu Yönetmeliğin ilgili maddelerinde belirtilen belgeler aranır.

 

….”

 

Denilmektedir. Söz konusu alımların 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 22 nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendine göre, doğrudan temin usulü ile yapılmış olması gerekmektedir.

 

Mezkur Yönetmeliğin “4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 22 nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendine göre yapılacak alımlar” başlıklı 49 uncu maddesinde ise;

 

“4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 22 nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendine göre doğrudan temin usulüyle yaptırılacak mal ve hizmet alımları ile yapım işi bedellerinin ödemelerinde;

 

a) Onay Belgesi,

 

b) Piyasa Fiyat Araştırması Tutanağı (Örnek: 3) veya ihale komisyonu kararı,

 

c) Düzenlenmesi gerekli görülmüş ise sözleşme,

 

ç) Fatura,

 

d) Muayene ve kabul komisyonu tutanağı, kabul işleminin idarece yapılması halinde ise idarece düzenlenmiş belge,

 

e) Mal ve malzeme alımlarında, taşınır işlem fişi

 

ödeme belgesine eklenir.”

 

Düzenlemesi bulunmaktadır.

 

Bu alımlarda, düzenlenmesi gereken faturada bulunması gereken bilgiler,213 sayılı Vergi Usul Kanununun “Faturanın Şekli” başlıklı 230 uncu maddesinde düzenlenmiş olup, söz konusu maddede;

 

“Faturada en az aşağıdaki bilgiler bulunur:

 

1. Faturanın düzenlenme tarihi seri ve sıra numarası;

 

2. Faturayı düzenleyenin adı, varsa ticaret unvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarası;

 

3. Müşterinin adı, ticaret unvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarası;

 

4. Malın veya işin nev'i, miktarı, fiyatı ve tutarı;”

 

Denilmektedir.

 

Öncelikle şu hususu belirtmek gerekmektedir; sorumlu tutulanlarca yapılan açıklamalara göre, yapılan temsil ağırlama harcamalarında Belediye Başkanının alım yönünde talimatı ve bu alımların bir an önce gerçekleştirilmesine yönelik talebi bulunmasına rağmen, bu yönde yazılı bir onayının bulunmadığı; onayların Başkan Yardımcılarınca gerçekleştirildiği anlaşılmaktadır.

 

Ek İlamda öncelikle, “Yapılan alımlar kısımlara bölünerek gerçekleştirilmiş olduğundan, Kamu İhale Kanunu’nun; “Eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işleri kısımlara bölünemez.” düzenlemesine yer verilmiş olan “Temel ilkeler” başlıklı 5 inci maddesine de aykırı işlem yapıldığı anlaşılmaktadır.” Denilmektedir.

 

Sorumlular, söz konusu alımların farklı tarihlerde ve farklı vesilelerle yapıldığını, örneğin bazı alımların “yılbaşı” bazı alımların “... Günü”, bazı alımların da “... Bayramı” gibi özel günlere ilişkin olduğunu, bu itibarla “aynı nitelikteki alımın parçalara bölünerek alınması” şeklinde bir tasarrufun söz konusu olmadığını, belirtmişlerdir.

 

Farklı zamanlarda ve farklı kişiler için, farklı mahiyetteki giyecek eşyaları için önceden öngörüde bulunularak toptan bir alım yapılması mantıklı olmadığı gibi, pratikte mümkün de değildir.

 

Dosyada bulunan belgelerin incelenmesi sonucunda;

 

Öncelikle belirtilmesi gereken husus şudur; Ek İlama ekli bir kamu zararı tablosu bulunmayıp, hangi giyecek eşyasının nereden ve ne şekilde alındığı ve tutarı belli değildir. Kamu zararı iddiasına konu tek bir toplam tutar gösterilmiştir.

 

Diğer taraftan; Ek İlamda; “ yapılan inceleme neticesinde, ilişikli ödeme emri belgesi eklerinde, Mahalli İdareler Harcama Belgeleri Yönetmeliğine göre bulunması gereken belgelerden birçoğunun eksik olduğunun tespit edildiği” belirtilmekte; ancak, kalem kalem alımlar bazında hangi belgelerin eksik olduğu açıklanmamaktadır. Sorumluların bu yöndeki itirazları karşılanmamıştır. Bu belge eksikliğinin, söz konusu giyecek eşyalarının alınmamış olduğunu kanıtlayıcı mahiyette olması gerekir.

 

Bu meyanda, alımların “büyük bir kısmının tek bir firmadan yapıldığı” belirtilmekte ise de, alım belgelerinin incelenmesinde, bunların piyasada tanınmış ve kaliteli mal üreten farklı birkaç firma oldukları; yani, sadece tek bir firmadan alım yapılmamış olduğu görülmüştür.

 

Bu hususa ilişkin olarak sorumlular; alımların özel günlerde, o günlerin işaret ettiği özel kişilere verilmesi uygun görülen hediyelere ilişkin olduğunu, doğal olarak “hediye” niteliğinin, piyasadaki ürünler arasında rekabeti gözetmeyi kısmen ihmal eder nitelikte olduğunu belirtmiş olup, bunda doğruluk payı vardır.

 

Diğer taraftan, alımlar için “Piyasa Fiyat Araştırması” yapılmadığı belirtilmekte ise de, bazı alımlar için “Piyasa Fiyat Araştırması Tutanağı”nın düzenlenmiş olduğu görülmüştür.

 

Yine, İlamda, “alımlara ilişkin faturaların, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun “Faturanın Şekli” başlıklı 230 uncu maddesine uygun olarak ayrıntılı bir şekilde düzenlenmek yerine muhtelif giyim eşyası olarak düzenlenmiş olup, hangi ürünlerin alındığı ve kimlere verildiği belli değildir.” Denilmektedir. Faturada, alınan malın “muhtelif giyecek eşyası” olduğu ve tutarı belirtilmekle birlikte, tafsilatlı dökümü yapılmamış olup, bu durumun faturanın şekil şartını etkilemediği ve geçersizliğini gerektirmediği düşünülmektedir. Bu eşyanın kimlere verileceği başlangıçta belli olmadığı gibi, bunun faturada yazılmasının veya daha sonra bir listeye bağlanmasının pratikte mümkün olmadığı ve gerekli de olmadığı düşünülmektedir.

 

Bu meyanda, yapılan harcama kalemleri bazında, hangi belge veya belgelerin eksik olduğu tek tek ortaya konulmadığı gibi, bu belge eksikliklerinden hangisi veya hangilerinin yapılan alımı geçersiz kıldığı da açıklanmamıştır. Sorumluların bu yöndeki itirazları karşılanmamıştır.

 

İlamda, “bazı belgeler olmaksızın yapılan ödeme sonucunda”, alım bedellerinin tümü “kamu zararı” kabul edilmiştir.

 

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun “Kamu Zararı” başlıklı 71 inci maddesinde, Kamu zararı; “Kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır.” şeklinde tanımlanmış olup, “Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması,” hususu kamu zararının belirlenmesinde esas alınacak kriterler arasında sayılmıştır.

 

Mevcut durumda, yapılan alımlarda esasa dair; yani, bu alımların yapılmaması gerektiğine, kamu zararı teşkil ettiğine dair bir değerlendirme yapılmamış olup, usulen mevzuata aykırılık bulunsa da, alınan eşyanın öngörülen zamanlarda, öngörülen kişilere dağıtılmadığına; yani, amaca aykırı kullanıma dair bir tespit yapılmış değildir. Ancak böyle bir tespit yapılmış olması durumunda, yapılan harcamalar “kamu zararı” mahiyetini kazanabilecektir.

 

Bu meyanda sorumlular, bu alımların doğrudan kamu zararı olarak kabul edilebilmesi için söz konusu alımların belediye bütçesinden karşılanmayacak giderler olması gerektiğini, mevzuata aykırı işlem yapılmış olmasının kamu zararının meydana geldiği anlamına gelmediğini, Kanun hükmünde açıkça “kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunması”nın kamu zararının şartı olarak gösterildiğini, ifade etmişlerdir.

 

Yine, yapılan ödemelerin; 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun “Kamu Zararı” başlıklı 71 inci maddesinde ifade edilen; “İş, mal veya hizmet karşılığı olarak belirlenen tutardan fazla ödeme yapılması”, “Mal alınmadan, iş veya hizmet yaptırılmadan ödeme yapılması” veya “İş, mal veya hizmetin rayiç bedelinden daha yüksek fiyatla alınması veya yaptırılması” şeklinde belirlenmiş olan kriterlerden hangisi veya hangilerinin ne şekilde ihlal edilmiş olduğunun açıkça ortaya konulması gerekmektedir.

 

Bu itibarla, yukarıda belirtilen ve savunmalarda da ileri sürülen bütün bu hususların karşılanması ve açıklığa kavuşturulması gerekmektedir.

 

Diğer taraftan;

 

5018 sayılı Kanunun 8 inci maddesinde hesap verme sorumluluğu, 11 inci maddesinde de üst yöneticilerin sorumlulukları hükme bağlanmış ve hesap verme sorumluluğunun ne anlama gediği; bu çerçevede üst yöneticilerin sorumlulukları ve belirtilen sorumlulukların yerine getirilmesinde meclislerine karşı sorumlu oldukları belirtilmiştir.

 

Yapılan alımlar, her ne kadar ihale yolu ile yapılmamışsa da, İdare, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu ve yükümlüdür.

 

Yukarıda da belirtildiği üzere, sorumlu tutulanlarca yapılan açıklamalara göre, yapılan temsil ağırlama harcamalarında Belediye Başkanının alım yönünde talimatı ve bu alımların bir an önce gerçekleştirilmesine yönelik talebi bulunmasına rağmen, bu yönde yazılı bir onayının bulunmadığı; onayların Başkan Yardımcılarınca gerçekleştirildiği anlaşılmaktadır. Bu durumda, yapılan alımlarda Belediye Başkanının da öncelikle sorumluluğu bulunduğu açıktır. Nitekim, sorumluların savunmalarında; “Alımların Belediyenin tüzel kişiliğini temsilen yapıldığı; dolayısıyla, ihale onay makamı yerine Belediye Başkanının da savunmasının alınması gerektiği”, ”Belediye Başkanının bu şekildeki tutum ve davranışları ile verdiği talimatların yerine getirilmesinin Belediye personeline mal edilmesinin hakkaniyetli ve adil olmadığı” yönünde itirazları vardır.

 

Kamu zararının oluşabilmesi için ortaya çıkan zarar ile ilgili kişilerin işlem veya eylemleri arasında “illiyet bağı”nın gözetilmesi gerektiği hususu göz önüne alındığında; üst yönetici olan Belediye Başkanının da savunmasının alınması gerektiği düşünülmekte olup, bu meyanda 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun “Hesap verme sorumluluğu” başlıklı 8 inci ve aynı Kanunun “Üst yöneticiler” başlıklı 11 inci maddesine uygun olarak, Üst Yönetici (Belediye Başkanı) hakkında ortaya çıkan bu sorumluluk dolayısıyla, gerekirse soruşturma ve incelemenin yapılmasını teminen konunun İçişleri Bakanlığı yazılmasına karar verilmesinin ve sonucuna göre sorumlulukların yeniden belirlenerek hüküm verilmesinin de hakkaniyete uygun olacağı düşünülmektedir.

 

Bu itibarla, belirtilen bütün bu hususlar göz önüne alınarak yeniden bir değerlendirme yapılmasını teminen ilam hükmünün bozulmasına karar verilmesi gerekir.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bu sayfa 299 kez görüntülendi.