Maden sahası arama ruhsatı ihalesine katılma şartları arasında “üretim tesisi kurma taahhüdünde bulunma”nın yeterli görülmesi, hatalı bir uygulama mıdır?

Karar

 

 

 

Danıştay 13. Daire Başkanlığı  2022/3188 E.  ,  2022/3090 K.

 

T.C.

 

D A N I Ş T A Y

 

ONÜÇÜNCÜ DAİRE

 

Esas No:2022/3188

 

Karar No:2022/3090

 

TEMYİZ EDENLER : 1. (DAVALI) … Müdürlüğü

 

VEKİLLERİ : Av. …

 

2. (DAVALI YANINDA MÜDAHİL) … Madencilik Ticaret A.Ş.

 

VEKİLİ : Av. …

 

KARŞI TARAF (DAVACI) : … VEKİLİ : Av. …

 

İSTEMİN KONUSU : … İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:… , K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

 

YARGILAMA SÜRECİ :

 

Dava konusu istem: Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'nce (MAPEG) 21/04/2022 tarihinde gerçekleştirilen Adıyaman-Elazığ illeri dahilinde bulunan ER:… sayılı IV. Grup maden sahası arama ruhsatı ihalesinin iptali istenilmiştir.

 

İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesi'nce verilen kararda; dava dosyasına sunulan bilgi ve belgeler ile Mahkemelerinin … ve … sayılı esaslarına kayıtlı dava dosyalarının birlikte incelenmesi neticesinde; Elazığ-Adıyaman illeri sınırları dahilinde bulunan ER:… sayılı IV. Grup maden sahasında arama çalışmaları yapmak üzere Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) adına arama ruhsatı düzenlendiği, henüz arama çalışmaları tamamlamadan ve buluculuk belgesi düzenlemeden MTA'ya ait arama ruhsatının MAPEG'e devredildiği, bunun üzerine MAPEG tarafından söz konusu maden sahasının ruhsatlandırılması amacıyla 3213 sayılı Maden Kanunu'nun 30. maddesi uyarınca ihaleye çıkılmasına karar verildiği, 09/02/2022 tarihinde davalı idarenin internet sayfasında ihale ilanının yayımlandığı, 21/04/2022 tarihinde gerçekleştirilen ihaleye iki isteklinin katıldığı, ihalenin 2.205.000.000,00-TL bedelle davalı yanında müdahil … Madencilik Ticaret Anonim Şirketi uhdesinde kaldığı, ihaleye konu maden sahasının ara/uç ürün üretimine yönelik tesis kurulması şartı ile ihale edilmesine ilişkin MAPEG'in internet sayfasında 09/02/2022 tarihinde yayımlanan "232. Grup Tesis Şartlı" ihale ilanının, ihale şartnamesinin ve ihale kararının iptali istemiyle açılan davalarda Mahkemelerinin … tarih ve E:… , K:… sayılı ve … tarih ve E:… , K:… sayılı kararlarıyla "232. Grup Tesis Şartlı" ihale ilanının, ihale şartnamesinin ve ihale kararının kısmen iptaline karar verildiği, bu durumda, 21/04/2022 tarihinde gerçekleştirilen dava konusu ihalenin dayanağını teşkil eden ihale ilanının, ihale şartnamesinin ve ihaleye çıkma kararının bir kısmının hukuka aykırı olduğunun ortaya konulduğu, bu hâliyle hukuka aykırı olduğuna karar verilen ihale şartnamesi uyarınca gerçekleştirilen dava konusu 232. Grup Tesis Şartlı ihalede de hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

 

Belirtilen gerekçelerle hukuka aykırı bulunan dava konusu ihalenin iptaline karar verilmiştir.

 

TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, dava konusu arama ruhsatı ihalesi ile kesin olarak belirlenmiş rezervin net parasal karşılığının ihale edilmediği, ihale konusunun belirli bir sahada yürütülecek maden arama faaliyeti olduğu, maden sahalarının aranmasını ve işletilmesini ruhsatlandırarak bu sahalarda yürütülen faaliyetlerin mevzuata uygunluğunu denetlemekle görevli olduğu, ruhsatlandırma ihalelerinin maden sahalarına yönelik teknik raporlardaki veriler esas alınarak yapıldığı, davalı idarenin ihaleye çıkmadan önce maden sahasındaki rezervin kesin ve net bir tespitini yapmakla görevli olmadığı, maden rezervinin öngörülen düzeyde olup olmamasına yönelik belirsizliğin ticari risk değerlendirmeleri yapılarak müracaatçılar tarafından üstlenilmesi gerektiği, aksi hâlde MAPEG'in belirli bir maden sahasındaki rezervin garantörü olması anlamına geleceği, bilimsel ve teknik esaslara uygun olmayan bu yaklaşımın hukuki bir temeli de bulunmadığı, ihale şartnamesinde açıkça belirtilmek kaydıyla ara ve uç ürün üretim şartlı ihale yapılabileceği, davaya konu maden sahasındaki rezervin özellikleri dikkate alınarak ihalenin kamu yararına uygun olarak ara ve uç ürün üretim şartına bağlandığı, sahadaki çalışmaların başlamasından sonra üretime konu ürünlerden devlet hakkı alınacağı, taban ihale bedelinin sahanın özellikleri ve rezervin niteliğine uygun olarak belirlendiği, MTA'nın kaynak tespitine ilişkin çalışmaları, ülke ihtiyacı ve piyasa koşullarının taban ihale bedeli belirlenirken dikkate alındığı, taban ihale bedelinin fiyat-fayda dengesi açısından en elverişli düzeyde olduğu;

 

Davalı yanında müdahil tarafından; ihaleye konu sahanın niteliklerine ve rezerv miktarına yönelik olarak ihale ilanı ekinde gerekli rapor ve analizlerin sunulduğu, bu bilgi ve belgelerin rezerv miktarına yönelik öngörüde bulunulması için yeterli olduğu, arama ruhsatı ihalesine başvuruda bulunanlarla net rezerv miktarının tespit edilerek paylaşılmasına imkân bulunmadığı, net rezervin arama ve işletme faaliyetleri sonucunda ortaya çıkacağı, ihale şartnamesinde rezerv bilgisi verilmediği ve bu hâliyle şartnamenin teklif oluşturmaya elverişli somut bilgiler içermediği yolundaki değerlendirmelerin hatalı olduğu, ara/uç ürün üretim şartlı ihale yapılabilmesi için ihalenin bu şartla yapıldığının ihale şartnamesinde açıkça belirtilmesinin yeterli olduğu, rezerv miktarına yönelik belirlemelerin idarece dikkate alınması gereken unsurlardan olduğu, taban ihale bedelinin belirlenmesinde ilgili mevzuatta hesaplama yönteminin belirlendiği, taban ihale bedeli için herhangi bir üst sınır gösterilmediği, ihalenin usulüne uygun olarak gerçekleştirildiği, dava konusu ihale işleminde hukuka aykırılık bulunmadığı ileri sürülmektedir.

 

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, rezerv miktarı açıklanmadan ihale yapılamayacağı, ihale şartnamesinde değişiklikler yapılarak ihale tarihinin iki defa ertelendiği, bu tür değişiklik ve erteleme ihtiyacının ihaleye çıkma kararı öncesinde yeterli hazırlığın yapılmadığını ortaya koyduğu, ihaleye çıkma kararı öncesinde MTA'nın sahadaki çalışmalarını tamamlamasının beklenmesi gerektiği, MTA'nın rezerv raporlarını hazırlamadan sahayı terk edemeyeceği, taban ihale bedelinin MTA tarafından hazırlanan rapor ve analizler dikkate alınmadan belirlendiği, taban ihale bedelinin şartnamede belirtilen düzeyde belirlenmesinin dayanaklarının ortaya konulamadığı, dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

 

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ … 'NUN DÜŞÜNCESİ : Temyiz istemlerinin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

 

TÜRK MİLLETİ ADINA

 

Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, dosya tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemleri hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin gereği görüşüldü:

 

İNCELEME VE GEREKÇE:

 

ESAS YÖNÜNDEN:

 

MADDİ OLAY:

 

Elazığ-Adıyaman illeri dahilinde bulunan ER:… sayılı IV. Grup maden sahasının ara/uç ürün üretimine yönelik tesis kurulması şartı ile ihale edilmesine ilişkin ihale ilanı, Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'nün resmi internet sayfasında 09/02/2022 tarihinde yayımlanmış, ilanda, tesis şartlı olarak ihalesi yapılacak sahanın ihale şartnamesi, koordinat bilgisi, alanı ve ihale tarihinin davalı idarenin internet adresinde yayımlanacağı belirtilmiştir.

 

Davalı idarece 05/04/2022 tarihinde aynı sahaya yönelik tesis kurma şartını içeren yeni bir ilan yayımlanmış, yeni tarihli ilanın ekinde ihale şartnamesine, teknik raporlara ve ihaleye konu sahaya yönelik bilgi ve belgelere yer verilmiş, ilan metninde belirtilen 21/04/2022 tarihinde ER:… sayılı IV. Grup maden sahasına ilişkin arama ruhsatı ihalesi gerçekleştirilmiştir.

 

Bunun üzerine anılan ihalenin iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.

 

İLGİLİ MEVZUAT:

 

3213 sayılı Maden Kanunu'nun ''İhale'' başlıklı 30. maddesinde, "Herhangi bir sebeple hükümden düşmüş, terk edilmiş veya taksir edilmiş alanlar ile II. Grup (b) bendi ve IV. Grup madenler dışındaki yeni alanlar ihale yolu ile ruhsatlandırılır. İhale ilanı Resmî Gazete’de yayımlanır. İhale bedeli işletme ruhsat taban bedelinden az olamaz. Maden ruhsat sahasının cinsi, rezervi, bulunduğu bölge, tenörü, istihdam, yatırım, ülke ihtiyaçları ve benzeri hususlar dikkate alınarak şartnamelerde açıkça belirtmek kaydıyla ara ve uç ürün üretme şartını içeren ihaleler yapılabilir. Bu ihalelerde rezervin özellikleri dikkate alınarak ihaleye katılma şartları, taban ihale bedeli, ihale bedelini ödeme şekli ve süresi, üretim süreleri veya tesislerin yatırım süreleri ve diğer hususlar şartnameler ile belirlenebilir. ... Sahaların ihalesinden elde edilen gelirler genel bütçeye gelir kaydedilir. Bu Kanun kapsamındaki iş ve işlemler için ihtiyaç duyulan ödenekler Genel Müdürlük bütçesinde öngörülür. Bu madde kapsamında bir sahanın ihalesinin iki defa yapılmasına rağmen sahaya müracaat olmaması durumunda sahanın aramalara açık hâle geleceği Genel Müdürlükçe ilan edilir. İlan edilen sahaya bir aylık sürede müracaat olması durumunda belirlenen ihale taban bedeli üzerinden ruhsatlandırılır. Müracaatın birden fazla olması durumunda müracaat edenler arasında yeniden ihale edilir." ... kuralına yer verilmiştir.

 

21/09/2017 tarih ve 30187 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Maden Sahaları İhale Yönetmeliği'nin "İhale tekliflerinin değerlendirilmesi" başlıklı 20. maddesinde, (1) İhale komisyonu, ihale komisyonuna kapalı olarak teslim edilen ihale teklif zarfı, ihale salonunda komisyon üyeleri ve müracaatçılar önünde açılır. (2) İhale komisyonu, ihalesi yapılacak sahaya ait müracaat sahiplerinin belgelerini inceler. Evrakları eksik olanların teklifleri geçersiz sayılır. (3) Aynı erişim numaralı sahaya; a) Aynı gerçek veya tüzel kişi tarafından birden fazla, aynı gerçek kişi hem kendi, hem de başka gerçek ve/veya tüzel kişi adına asaleten/vekâleten ve aynı gerçek kişi birden fazla vekâleten müracaatta bulunamaz. Aksine hareket edenlerin teklifleri geçersiz sayılır. b) Şirket adına müracaat edilmesi durumunda, şirketin yönetim kurulu üyeleri ve şirket yetkilileri kendi adına veya vekâleten aynı sahaya müracaatta bulunamaz. Aksi durumda sadece tüzel kişinin müracaatı kabul edilir. (4) İhale komisyonunca; a) Kapalı teklifler, müracaatçılar önünde açılır ve okunur. Kapalı teklife göre teminat miktarları yeterli olmayanların teklifleri geçersiz sayılır. Teklifleri uygun olmayan müracaatçılar bir tutanakla tespit edilir. İhaleye katılmak için müracaatta bulunmasına rağmen tekliflerin açılması esnasında salonda bulunmayan ve açık artırmaya katılmayanların kapalı teklifi geçerli sayılır. b) İlana çıkarılan sahanın ihalesine tek müracaatçının katılması veya geçerli tek teklifin olması hâlinde bu teklife göre ihale tamamlanır. c) Birden fazla geçerli kapalı teklifin olması hâlinde, aritmetik ortalamanın %50’sinin üstünde olanlar açık artırmaya katılma hakkı elde eder. İhalede verilen geçerli tüm kapalı tekliflerin aritmetik ortalamasının %50’sinin altında kalan teklifler değerlendirmeye alınmaz ve açık artırmaya katılamaz. ç) Açık artırmaya, kapalı teklifte verilen en yüksek bedel üzerinden ve açık artırmaya hak kazanan kapalı teklifte en düşük teklifi veren müracaatçıdan başlanır. Açık artırmaya her defasında en düşük teklifi veren müracaatçıdan başlanarak ihale sonuçlanıncaya kadar devam edilir. Açık artırmada sırası gelen ve teklifi artırmayan müracaatçı açık artırma dışında kalır. d) Açık artırmada artırım oranlarının üst ve alt sınırları ihale şartnamesinde belirtilir. e) Müracaatçıların geçerli kapalı teklifleri ve açık artırmada yaptıkları teklifleri, her müracaatçı için kapalı veya açık artırmada yaptığı en yüksek teklif esas alınarak, bütün teklifler en yüksek tekliften başlamak üzere sıralanarak ihale bedeli yatırma takip çizelgesi oluşturulur. f) İhale bedelleri yatırma takip çizelgesi ve ihale tutanağı ihaleye katılanlar ve komisyon üyeleri tarafından da imzalanır."; "İhalenin sonuçlanması" başlıklı 21. maddesinde, "(1) İhale komisyonu, teklif edilen ihale bedelini uygun görmesi hâlinde; ihaleyi kazanan ilgiliye, ihale bedelini yatırması için on iş günü, ihaleye birden fazla kişinin katılması hâlinde ikinci ve sonraki teklif sahiplerine beşer iş günü süre verir. İhale bedeli yatırma takip çizelgesi sıralamasında kendisinden önceki müracaatçının yükümlülüğünü yerine getirmemesi durumunda, ihale bedelini yatırma sırası gelen müracaatçı, teklif ettiği ihale bedelini beş iş günü içinde ilgili yerlere yatırmak zorundadır. (2) İhale bedeli yatırma takip çizelgesi, müracaatçıların takip etmeleri için Genel Müdürlük internet sayfasında yayınlanır. Müracaatçıya, ayrıca tebligat yapılmaz. (3) İhaleyi kazananın ve sırası gelenin süresi içerisinde ihale bedelini yatırması zorunludur. Aksi halde müracaatçı hakkını kaybeder ve ihale teminatı irat kaydedilir. (4) İhaleyi kazananlar ihale bedelini yatırıncaya kadar sıralamadaki diğer müracaatçıların ihale teminatları iade edilmeyerek bekletilir. Sırası gelen müracaatçının ihale bedelini yatırması hâlinde ihale süreci son bulur ve sıralamada sonra gelen müracaatçıların ihale teminatları iade edilir. (5) İhale işlemi sonucunda değerlendirme dışı kalan teklif sahiplerinin ihale teminatları, ihaleden sonra iade edilir."; "İhale işleminin kesinleşmesi" başlıklı 22. maddesinde, "(1) İhale, Genel Müdürlük Makamının onayı ile kesinleşir. (2) Sahaların ihalesinden elde edilen gelirler genel bütçeye gelir kaydedilir. (3) Bu Yönetmelik kapsamındaki iş ve işlemler için ihtiyaç duyulan harcamalar Bakanlık bütçesinden karşılanır." kuralları yer almıştır.

 

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:

 

… İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E… , K:… sayılı ve … tarih ve E:… , K:… sayılı kararlarıyla dava konusu ihaleye ait ihale ilanı, ihale şartnamesi ve ihaleye çıkma kararının bir kısmının iptaline karar verilmiş olması temyize konu Mahkeme kararının dayanağı olarak gösterilmiş ise de, … İdare Mahkemesi'nin ihale ilanı, ihale şartnamesi ve ihaleye çıkma kararının bir kısmının iptali yolundaki bahse konu kararları Dairemizin 14/09/2022 tarih ve E:2022/2869, K:2022/3089 sayılı ve 14/09/2022 tarih ve E:2022/2988, K:2022/3088 kararlarıyla bozulmuş ve iptale ilişkin kısımlar yönünden davaların reddine kesin olarak karar verildiğinden, ihale ilanı, ihale şartnamesi ve ihaleye çıkma kararı bakımından dava konusu ihale işleminde hukuka aykırılık bulunmamaktadır.

 

Dava konusu ihalenin Dairemizin 2022/2869 ve 2022/2988 sayılı esaslarına kayıtlı dosyalarında değerlendirilmeyen yönlerine gelince; Elazığ-Adıyaman illeri sınırları dahilinde bulunan ER: … sayılı IV. Grup maden sahasına ilişkin arama ruhsatı ihalesinin 21/04/2022 tarihinde MAPEG tarafından gerçekleştirildiği, ara/uç üretim şartıyla gerçekleştirilen ihaleye teklif verilebilmesi için hâlihazırda ara/uç üretimine yönelik tesise sahip olmanın zorunlu tutulmadığı, tesis kurma taahhüdünde bulunulmasının yeterli kabul edildiği, teklif bedellerinin yarışmasından önce taahhüt edilen işler dikkate alınarak teklif sahiplerinin puanlarının belirlendiği, her iki teklifin de tam puan üzerinden değerlendirilmesinden sonra ihale şartnamesinde öngörülen şekilde teklif bedellerinin kapalı zarf içerisinde sunulduğu, zarfların açılmasından sonra açık artırma aşamasına geçildiği, isteklilerce kapalı zarf içerisindeki taban ihale bedeli kadar olan tekliflerinin bir kez artırıldığı, ikinci artırmada isteklilerden birinin çekilmesi üzerine birinci artırmadaki teklif bedeli üzerinden ihalenin davalı yanında müdahil … Madencilik Ticaret Anonim Şirketi'nin birinci; diğer teklif sahibin ikinci sırada belirlenmesiyle sonuçlandığı, en yüksek teklifi veren isteklinin birinci ve diğer isteklinin de ikinci sırada yer aldığı teklif bedeli ödeme sırası oluşturularak tamamlanan ihale sürecinin mevzuata uygun olarak gerçekleştirildiği dikkate alındığında, 3213 sayılı Kanun'un amacına uygun olarak gerçekleştirilen dava konusu ihalede hukuka aykırılık görülmemiştir.

 

Bu itibarla, dava konusu işlemin iptali yönündeki İdare Mahkemesi kararında hukukî isabet bulunmamaktadır.

 

KARAR SONUCU :

 

Açıklanan nedenlerle;

 

1. Davalının ve davalı yanında müdahilin temyiz istemlerinin kabulüne;

 

2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca … İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:… , K:… sayılı kararının BOZULMASINA,

 

3. DAVANIN REDDİNE,

 

4. Ayrıntısı aşağıda gösterilen … -TL ilk derece yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,

 

5. Davalı idare harçtan muaf kurumlar arasında yer aldığından, 492 sayılı Harçlar Kanunu'nun 13/j maddesi uyarınca temyiz aşamasında tahsil edilmeyen toplam … -TL harcın davacıdan tahsil edilerek Hazine'ye irat kaydedilmesine, gereği için Mahkemece ilgili vergi dairesine müzekkere yazılmasına,

 

6. Davalı idare tarafından yapılan … -TL temyiz yargılama gideri ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca … -TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,

 

7. Ayrıntısı aşağıda gösterilen … -TL müdahil yargılama giderinin davacıdan alınarak davalı yanında müdahile verilmesine,

 

8. Posta giderleri avansından artan tutarın taraflara, müdahile ve Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü'ne; istemleri hâlinde kullanılmayan … -TL yürütmeyi durdurma harcının müdahile; … -TL başvurma harcının Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü'ne iadesine,

 

9. Dosyanın anılan Mahkeme'ye gönderilmesine,

 

10. 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 14/09/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

Bu sayfa 176 kez görüntülendi.