Fazla sürelerle çalışma ile fazla mesai arasındaki fark nedir?

Karar

Sayıştay Temyiz Kurulu Kararı

Tutanak No : 39222

Tutanak Tarihi : 17.06.2014

1195 sayılı ilamın 8.maddesi ile, Destek Hizmetleri Müdürlüğü ve Fen İşleri Müdürlüğü bünyesinde görevli işçilere fazla sürelerle yapılan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmesi nedeniyle 34.669,70 TL.ye tazmin hükmü verilmiştir.

………………………………..

4857 sayılı İş Kanununun fazla çalışma ücreti başlıklı 41. maddesinde;

“Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırk beş saati aşan çalışmalardır. 63. madde hükmüne göre denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile bazı haftalarda toplam kırk beş saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz.

Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.

Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırk beş saatin altında belirlendiği durumlarda yukarıda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve kırk beş saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmi beş yükseltilmesiyle ödenir.

Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat on beş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.” denilmekte, aynı Kanunun saklı haklar başlıklı 45. maddesinde;

“Toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmelerine hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatillerde işçilere tanınan haklara, ücretli izinlere ve yüzde usulü ile çalışan işçilerin bu Kanunla tanınan haklarına aykırı hükümler konulamaz.

Bu hususlarda işçilere daha elverişli hak ve menfaatler sağlayan kanun, toplu iş sözleşmesi, iş sözleşmesi veya gelenekten doğan kazanılmış haklar saklıdır.” denilmektedir.

....Belediye Başkanlığı ile ....Sendikası  arasında 23.09.2008 tarihinde imzalanan ve Toplu İş Sözleşmesinin Fazla Çalışma Ücreti başlıklı 54.maddesinin (a) bendinde aynen;

“Günlük 8 saati ve haftada 40 saati aşan (Cumartesi ve hafta tatili Ulusal Bayram ve Genel tatil günlerinde yapılan 8 saatlik çalışmalar hariç ) çalışma fazla olarak kabul edilir ve bu tür yaptırılacak her bir saatlik fazla çalışma için ödenecek ücret saatlik normal çalışma ücretinin %100 fazlasıyla ödenir. Bu hüküm vardiya vardiyasız tüm işçiler için uygulanır.” denilmektedir. 

2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanununun Toplu İş Sözleşmesine Konulamayacak Hükümler başlıklı 5. maddesinde aynen;

“Toplu iş sözleşmelerine, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, milli egemenliğe, Cumhuriyete, milli güvenliğe, kamu düzenine, genel asayişe genel ahlaka ve genel sağlığa aykırı hükümler ile kanunlarda suç sayılan fiilleri teşvik, tahrik ve himaye eden veya kanun veya tüzüklerin emredici hükümlerine aykırı hükümler konulamaz.” denilmektedir.

Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, toplu iş sözleşmelerinde yer alan “Haftada 40 saati aşan çalışma fazla çalışmadır” hükmü 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanununun 5. maddesine aykırılık teşkil etmekte ve geçerliliğini yitirmektedir. Bu durumda .....Belediye Başkanlığı Destek Hizmetleri Müdürlüğü ile Fen işleri Müdürlüğü bünyesinde çalışan işçilerin haftalık 45 saate kadar yaptığı ve sözleşme ile belirlenen 40 saati aşan çalışmalarını, fazla sürelerle çalışma olarak değerlendirmek gerekmektedir. Toplu İş Sözleşmelerinde aksine bir hüküm olmadığı için fazla sürelerle yapılan çalışmalar 4857 sayılı İş Kanununun 41. maddesi hükmüne göre normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %25 yükseltilmesiyle ödenmesi gerekir. 

Uygulamada, haftalık 40 saati aşan çalışmaların toplu iş sözleşmesi gereğince fazla çalışma olarak değerlendirilip % 100 fazlasıyla ücret ödendiği görülmektedir. Ancak haftalık 40 saatin üzerindeki çalışmaların fazla sürelerle çalışma olarak değerlendirilerek saat başı ücretin % 25 fazlasıyla ödenmesi gerekmektedir.

..... Belediye Başkanlığı ile .... Sendikası .... arasında 23.09.2008 tarihinde imzalanan ve Toplu İş Sözleşmesinin Fazla Çalışma Ücreti başlıklı 54.maddesinin (a) bendinde;

“Günlük 8 saati ve haftada 40 saati aşan (Cumartesi ve hafta tatili Ulusal Bayram ve Genel tatil günlerinde yapılan 8 saatlik çalışmalar hariç ) çalışma fazla olarak kabul edilir ve bu tür yaptırılacak her bir saatlik fazla çalışma için ödenecek ücret saatlik normal çalışma ücretinin %100 fazlasıyla ödenir. Bu hüküm vardiya vardiyasız tüm işçiler için uygulanır.” denilmektedir. 

....Belediye Başkanlığı ile ....Sendikası arasında 23.09.2008 tarihinde imzalanan ve Toplu İş Sözleşmesinin Fazla Çalışma Ücreti başlıklı 54.maddesinin (a) bendinde, Toplu iş sözleşmesi ile belirlenen haftalık ve günlük çalışma süresini aşan çalışma fazla çalışma olarak tanımlanmış, fazla çalışma ücretinin; normal çalışma ücretinin %100 fazlasıyla ödeneceği kararlaştırılmış, fazla süreli çalışma ücreti ile ilgili bir düzenleme yapılmamıştır.

İşçilerin haftalık normal çalışma süresini aşan ve kırk beş saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmalardır. Fazla süreli çalışma ücreti ile ilgili olarak imzalanan Toplu İş Sözleşmesinde bir düzenleme yapılmadığından, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 41. maddesinde belirtildiği üzere fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmi beş yükseltilmesiyle ödenmesi gerekmektedir.

Destek Hizmetleri Müdürlüğü ve Fen İşleri Müdürlüğü bünyesinde görevli işçilere “fazla sürelerle yapılan çalışmalar” için yüzde yüz fazlası ile fazla çalışma ücreti ödenmesi mevzuata aykırıdır.

Bu nedenle 1195 sayılı ilamın 8.maddesi ile 34.669,70 TL.ye ilişkin olarak verilen tazmin hükmünün TASDİKİNE,

Karar verildiği 17.06.2014 tarih ve 39222 sayılı tutanakta yazılı olmakla işbu ilam tanzim kılındı.