Özel güvenlik hizmet alımlarında kullanılacak araçların ve bu araçların yakıt, lastik sigorta genel giderler içinde değerlendirilebilir mi?

Karar

Toplantı No          : 2016/013

Gündem No         : 37

Karar Tarihi         : 24.02.2016

Karar No              : 2016/UH.III-620

Şikayetçi:

 

S D Özel Güvenlik Hizmetleri Ve Sistemleri Ltd. Şti.

 

İhaleyi Yapan Daire:

 

Özel Kalem (Genel Sekreterlik) Yükseköğretim Kurumları Hacettepe Üniversitesi

 

Başvuru Tarih ve Sayısı:

 

01.02.2016 / 6629

 

Başvuruya Konu İhale:

 

2015/179967 İhale Kayıt Numaralı "Silahsız Özel Güvenlik" İhalesi

 

Kurumca Yapılan İnceleme ve Değerlendirme:

 

 

 

Karar:

 

TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER:    

 

Başkan: Mahmut GÜRSES

 

Üyeler: II. Başkan Kazım ÖZKAN, Ali Kemal AKKOÇ, Ahmet ÖZBAKIR, Mehmet Zeki ADLI, Hasan KOCAGÖZ, Hamdi GÜLEÇ, Dr. Mehmet AKSOY

 

 

 

BAŞVURU SAHİBİ:

 

SD Özel Güvenlik Hiz. ve Sistemleri Ltd. Şti.,

 

Gazi Mah. Yavuz Kanat Sokak No: 11/1 Yenimahalle/ANKARA

 

 

 

İHALEYİ YAPAN İDARE:

 

Hacettepe Üniversitesi Özel Kalem (Genel Sekreterlik) Müdürlüğü,

 

Hacettepe Üniversitesi Sıhhıye Kampusu  06100 Altındağ/ANKARA

 

 

 

BAŞVURUYA KONU İHALE:

 

2015/179967İhale Kayıt Numaralı “Silahsız Özel Güvenlik” İhalesi

 

 

 

KURUM TARAFINDAN YAPILAN İNCELEME:

 

            Hacettepe Üniversitesi Özel Kalem (Genel Sekreterlik) Müdürlüğü tarafından 26.01.2016 tarihinde açık ihale usulü ile gerçekleştirilen “Silahsız Özel Güvenlik” ihalesine ilişkin olarak SD Özel Güvenlik Hiz. ve Sistemleri Ltd. Şti.nin 20.01.2016 tarihinde yaptığı şikâyet başvurusunun, idarenin 21.01.2016 tarihli yazısı ile reddi üzerine, başvuru sahibince 01.02.2016 tarih ve 6629 sayı ile Kurum kayıtlarına alınan 01.02.2016 tarihli dilekçe ile itirazen şikâyet başvurusunda bulunulmuştur.

 

 

 

            Başvuruya ilişkin olarak 2016/337 sayılı itirazen şikâyet dosyası kapsamında yapılan inceleme neticesinde esas inceleme raporu tanzim edilmiştir.

 

 

 

KARAR:

 

Esas inceleme raporu ve ekleri incelendi.

 

 

 

İtirazen şikâyet dilekçesinde özetle,

 

 

 

1) Teknik Şartname'nin 5.8'inci maddesinde yer verilen haberleşme sistemi için kullanılacak telsizlerle ilgili olarak birim fiyat teklif cetvelinde satır açılmadığı ve ücretini kimin ödeyeceğine ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmadığı,

 

 

 

2) Teknik Şartname'nin 6.3 ve 6.4'üncü maddelerinde yer verilen binek araçları ve motosikletlerin yakıtları, lastikleri, sigortaları, kaskoları ve bakımlarının önemli bir maliyet olduğu bunun % 4 içerisinde değerlendirilemeyeceği bu araçlar için bir bedel öngörülmemesinin mevzuata aykırı olduğu,

 

 

 

3) Sözleşme Tasarısı'nın 16.1.1'inci maddesinde yer verilen erkek personel için askerlik terhis belgesinin istenilmesinin mevzuata aykırı olduğu,

 

 

 

4) Teknik Şartame'nin 5.4 ve 5.15'inci maddelerin yer verilen düzenlemelerde çalışacak personele ilişkin olarak her türlü sorumluluğun yükleniciye ait olduğuna yer verildiği  oysa kıdem tazminatının idarenin yükümlülüğünde olduğu, mevcut düzenlemenin mevzuata aykırı olduğu,

 

 

 

5) İdari Şartname'nin 47'inci maddesinde yer verilen "...çalışanların kanuni izinler dışında işe devam etmemesi durumunda yüklenici yeni eleman çalıştırmak zorundadır. Bu durumda yüklenici idareden ek ücret talep etmeyecektir." düzenlemesinin mevzuata aykırı olduğu,

 

 

 

6)  Sözleşme Tasarısı'nın 16'ncı maddesinde yer verilen cezaların çok yüksek belirlendiği, bu durumun mevzuata aykırı olduğu,

 

 

 

7) Teknik Şartname'nin 6.2'nci maddesinde yer verilen araçların yaşı ile ilgili düzenlemenin mevzuata aykırı olduğu,

 

 

 

            8) Teknik Şartname'nin 9'uncu maddesinde "İş bu şartnamede hüküm bulunmayan hallerde; Konuya ilişkin Kanun, Yönetmelik ve Genelge'nin ilgili hükümleri ile 4857, 5510, 6136, 5237, 5271 ve 6331 sayılı Kanun hükümleri uygulanacaktır." şeklinde yer verilen düzenlemenin mevzuata aykırı olduğu iddialarına yer verilmiştir.

 

 

 

Başvuru sahibinin iddialarının değerlendirilmesi sonucunda aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir.

 

 

 

            1) Başvuru sahibinin 1’inci iddiasına ilişkin olarak:

 

 

 

Teknik Şartname’nin “Yüklenicinin Yükümlülükleri” başlıklı 5’inci maddesinde “5.8.Yüklenici haberleşme sistemine ilişkin; kullanacağı telsizlerin Türk Telekomünikasyon Kurumuna kayıtlı olduğunu belgelendirecektir.” düzenlemesi,

 

Anılan Şartname’nin “Özel Güvenlik Hizmetinin İfa Edilmesinde Kullanılmak Üzere, Gerekli Makina Teçhizat” başlıklı 6’ncı maddesinde “6.1.Yüklenici, bu hizmetlerin görülmesi için gerekli olan aşağıda cinsi ve miktarı yazılı olan makine teçhizatı eksiksiz ve çalışır durumda kurumumuzda bulundurmak zorundadır. Bunun için Kurumdan hiçbir ücret talep etmeyecektir.

 

6.2. MAKİNE VE TEÇHİZATLAR

...

 

2

 

Telsiz

 

Kulaklıkla kullanılacaktır

 

140 Adet”

 

            düzenlemesi yer almaktadır.

 

   Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarında teklif fiyata dahil olacak giderler” başlıklı 78’inci maddesinde “78.30. Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde isteklilerin teklif bedelleri varsa yüklenici karı ile aşağıdaki bileşenlerden oluşur:

 

            …

 

ç) Sözleşme Giderleri ve Genel Giderler: İhale ve sözleşmeye ilişkin damga vergileri, Kamu İhale Kurumu payı ve noter masrafları gibi sözleşme giderleri ile amortisman, ihale konusu işte kullanılacak giyim gideri, oryantasyon (ihale konusu işe uyum) eğitimi gideri, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu uyarınca işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanı ücreti ile çalışanlara verilecek eğitim gideri, silahlı atış eğitim gideri, özel güvenlik mali sorumluluk sigortası gideri, yaka kartı, önemli bir bileşen olarak değerlendirilmeyen ilaçlama gideri, toplu ulaşım kartı bedeli ve bu nitelikteki genel giderleri karşılamak üzere, birim fiyat teklif cetvelinde yer alan her bir işçilik birim fiyatı üzerinden; işçi sayısı üzerinden teklif alınması idarece uygun görülmeyen iş kalemi/kalemleri için ise çalıştırılacak her bir personelin işçilik maliyeti üzerinden, % 4 oranında hesaplanan sözleşme giderleri ve genel giderler teklif bileşeni olarak kabul edilir.” açıklaması yer almaktadır.

 

Bu bağlamda ihale konusu işin personel çalıştırılmasına dayalı bir hizmet alımı ihalesi olması, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde isteklilerin teklif bedellerinin varsa yüklenici kârı ile Tebliğ’in 78.30’uncu maddesinde yer alan bileşenlerden oluşacağı, bu teklif bileşenleri arasında “Sözleşme Giderleri ve Genel Giderler” kapsamı içerisinde Tebliğ’in 78.30.ç maddesinde belirtilen kalemler arasında bahse konu maddede sayılan diğer bileşenler yanında “… önemli bir bileşen olarak değerlendirilmeyen ilaçlama gideri, toplu ulaşım kartı bedeli ve bu nitelikteki genel giderleri karşılamak üzere, …” ibaresine yer verildiği, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından yayınlanan “2015 Yılı Telsiz Sistemi Ruhsat ve Kullanım Ücret Tarifesi”nde yer alan ücretler dikkate alınarak yapılan değerlendirmede, söz konusu telsiz kullanım giderlerinin bu ölçekteki bir “özel güvenlik hizmeti alımı” işinde Tebliğ’in 78.30.ç kapsamındaki genel giderler içerisinde değerlendirilebileceği sonucuna varılmıştır.

 

 

            2) Başvuru sahibinin 2’nci iddiasına ilişkin olarak:

 

Teknik Şartname’nin “Özel Güvenlik Hizmetinin İfa Edilmesinde Kullanılmak Üzere, Gerekli Makina Teçhizat” başlıklı 6’ncı maddesinde “6.1.Yüklenici, bu hizmetlerin görülmesi için gerekli olan aşağıda cinsi ve miktarı yazılı olan makine teçhizatı eksiksiz ve çalışır durumda kurumumuzda bulundurmak zorundadır. Bunun için Kurumdan hiçbir ücret talep etmeyecektir.

 

6.2. MAKİNE VE TEÇHİZATLAR

 

...

 

7

 

Güvenlik Aracı ( Beytepe yerleşkesi için)

 

En az 4 kişilik Çift sıra koltuklu yandan camlı kapalı kasa kamyonet tipi trafiğe çıkış tarihi itibariyle en fazla 3 yaşında olacak.

 

1 adet

 

8

 

Güvenlik Aracı Binek tipi (Sıhhiye Yerleşkesi)

 

Trafiğe çıkış tarihi itibariyle en fazla 3 yaşında en az 4 kişilik binek tipi dizel Sedan Otomobil

 

1 adet

 

9

 

Motosiklet

 

Trafiğe çıkış tarihi itibariyle en fazla 3 yaşında, çift silindirli ve dört zamanlı

 

3 Adet”

 

 

 

…

 

            6.3. Binek tipi araçlardan birisi Beytepe diğeri ise Sıhhiye Kampusunda görev yapacaktır. Sıhhiyede görev yapacak olan araç günlük 15 km, Beytepe de görev yapacak araç günlük 100 km yol yapacağı tahmin edilmektedir.

 

6.4. 3 (altı) adet motosikletin biri Sıhhiyede ikisi Beytepe’de görev yapacaktır. Sıhhiyede görev yapacak motosikletler günlük her biri 10 km, Beytepe‘de görev yapacak motosikletler ise günlük her biri yaklaşık 30 km yol yapacaklardır. Yüklenici bu araçlar için yakıt ve diğer giderler için bir ücret talep etmeyecektir.” düzenlemesi,

 

            İdari Şartname’nin “Teklif fiyata dahil olan giderler” başlıklı 25’inci maddesinde “25.1. Sözleşmenin uygulanması sırasında, ilgili mevzuat gereğince yapılacak ulaşım, sigorta, vergi, resim ve harç giderleri (KDV hariç) teklif fiyatına dahildir.

25.2. 25.1. maddesinde yer alan gider kalemlerinde artış olması ya da benzeri yeni gider kalemlerinin oluşması hallerinde, teklif edilen fiyatın bu tür artış ya da farkları karşılayacak payı içerdiği kabul edilir. Yüklenici, bu artış ve farkları ileri sürerek herhangi bir hak talebinde bulunamaz.

 

25.3. Teklif fiyata dahil olan diğer giderler aşağıda belirtilmiştir:

 

25.3.1. İşin süresi ve personel sayısı dikkate alınarak ilgili mevzuatına göre hesaplanacak işçilik ücreti:

 

…

 

1-GÜVENLİK MÜDÜRÜ      1 KİŞİ:                        Aylık brüt asgari ücretin %70 fazlası ödenecektir.

 

2-GRUP AMİRİ                      4 KİŞ :            Aylık brüt asgari ücretin %50 fazlası ödenecektir.

 

3-GRUP ŞEFİ                        10 KİŞİ:          Aylık brüt asgari ücretin %40 fazlası ödenecektir.

 

4-GÜVENLİK GÖREVLİSİ   360 KİŞİ:        Aylık brüt asgari ücretin %15 fazlası ödenecektir.

 

Resmi ve Dini bayram günlerinde görev yapacak güvenlik personeline ilişkin bayram mesaisi tutarları teklif fiyatına dahil edilecektir.

 

Bu resmi ve dini bayramların toplamı 2016 yılı için 13,5 gündür. ( -23 Nisan 1-1 Mayıs 1- 19 Mayıs 1-30 Ağustos 1- 29 Ekim 1.5-Ramazan Bayramı 3,5 ve Kurban Bayramı 4,5 gündür.)

 

-Hizmet süresince tüm dini ve resmi bayramlarda 3 vardiya şeklinde hizmet alınacaktır. Her vardiyada 80 kişi güvenlik görevlisi ile 2 kişi güvenlik şefi görev yapacaktır.

 

25.3.2. Yemek ve yol giderleri:

 

375 kişinin yol bedeli brüt en az 614.250,00 TL (9 ay *26 gün * 7,00 TL *375 kişi = 614.250,00 TL) olup teklif fiyata dahildir.

 

375 kişinin yemek bedeli brüt en az 614.250,00 TL (9 ay*26 gün*7,00 TL*375 kişi=614.250,00 TL) olup teklif fiyata dahildir.

 

Yemek ve yol ücreti nakdi olarak ödenecek ve ücret bordrosunda gösterilecektir.

 

25.3.3. Malzeme giderleri:

 

Teknik şartnamede belirtilen kıyafetler mevsimine uygun olarak verilecektir. İstekliler kıyafet bedellerini % 4 sözleşme ve genel giderler kapsamında teklif fiyatlarına dahil edeceklerdir.

 

25.3.4. Diğer giderler:

 

İstekliler yaptırılması zorunlu olan Özel Güvenlik Mali Sorumluluk Sigorta bedelini % 4 sözleşme ve genel giderler kapsamında teklif fiyatlarına dahil edeceklerdir.

 

25.4. Sözleşme konusu işin bedelinin ödenmesi aşamasında doğacak Katma Değer Vergisi (KDV), ilgili mevzuatı çerçevesinde İdare tarafından yükleniciye ayrıca ödenir.

 

25.5. Kısa vadeli sigorta prim oranları belirtilecektir.

 

İş kazaları, meslek hastalıkları sigorta prim oranı % 2 (yüzde iki) dir.” düzenlemesi,

 

 Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarında teklif fiyata dahil olacak giderler” başlıklı 78’inci maddesinde “78.30. Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde isteklilerin teklif bedelleri varsa yüklenici karı ile aşağıdaki bileşenlerden oluşur:

 

a) Asgari İşçilik Maliyeti: İhale tarihinde yürürlükte bulunan brüt asgari ücret veya idari şartnamede brüt asgari ücretin yüzde (%) fazlası olarak belirlenen ücret (ulusal bayram ve genel tatil günleri ile fazla çalışma saatlerine ilişkin ücretler dahil), nakdi yemek ve yol bedeli gibi prime esas kazancın hesabında esas alınan işçiliğe bağlı diğer ödemeler ve işveren sigorta primlerinin toplam tutarı asgari işçilik maliyetini oluşturur.

b) İşçilikle Bağlantılı Ayni Giderler: İdari şartnamede işçi sayısıyla bağlantı olarak teklife dahil edilmesi öngörülen ayni giderler teklif bileşeni kabul edilir.

 

c) Hizmetin Yürütülmesine Yardımcı Unsurlar: İhale konusu hizmet işinin yürütülmesinde yardımcı nitelikte olan ve idari şartnamede belirtilen unsurlar teklif bileşeni kabul edilir.

 

ç) Sözleşme Giderleri ve Genel Giderler: İhale ve sözleşmeye ilişkin damga vergileri, Kamu İhale Kurumu payı ve noter masrafları gibi sözleşme giderleri ile amortisman, ihale konusu işte kullanılacak giyim gideri, oryantasyon (ihale konusu işe uyum) eğitimi gideri, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu uyarınca işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanı ücreti ile çalışanlara verilecek eğitim gideri, silahlı atış eğitim gideri, özel güvenlik mali sorumluluk sigortası gideri, yaka kartı, önemli bir bileşen olarak değerlendirilmeyen ilaçlama gideri, toplu ulaşım kartı bedeli ve bu nitelikteki genel giderleri karşılamak üzere, birim fiyat teklif cetvelinde yer alan her bir işçilik birim fiyatı üzerinden; işçi sayısı üzerinden teklif alınması idarece uygun görülmeyen iş kalemi/kalemleri için ise çalıştırılacak her bir personelin işçilik maliyeti üzerinden, % 4 oranında hesaplanan sözleşme giderleri ve genel giderler teklif bileşeni olarak kabul edilir.” açıklaması,

 

 Anılan Tebliği’in “Hizmet alımı ihalelerinde sınır değer tespiti ve aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi” başlıklı 79’uncu maddesinde “79.1. Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde kar hariç yaklaşık maliyet tutarı; personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmet alımı ihalelerinde ise yaklaşık maliyetin 1,30 sayısına bölünmesinden elde edilen tutar sınır değer olarak kabul edilir.” açıklaması yer almaktadır.

 

             İhale konusu işe ilişkin yaklaşık maliyet hesaplaması incelendiğinde sadece işçilik maliyetleri üzerinden hesaplama yapıldığı, Teknik Şartname’de yer verilen araçlara ilişkin maliyetlere yer verilmediği, yaklaşık maliyet hesaplamasına işçilik maliyetleri üzerinden %4 oranında sözleşme giderleri ve genel giderler ve işçilik maliyeti üzerinden %6 oranında yüklenici kârı dahil edildiği, araçlara ve motosikletlere ilişkin maliyetin hesaplamaya dahil edilmediği, birim fiyat teklif cetvelinde ilgili kalemler için satır açılmadığı tespit edilmiştir.

 

             Bu bağlamda ihale konusu işin personel çalıştırılmasına dayalı bir hizmet alımı ihalesi olması, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde isteklilerin teklif bedellerinin varsa yüklenici kârı ile Tebliğin 78.30’uncu maddesinde yer alan bileşenlerden oluşacağı, bu teklif bileşenleri arasında “Sözleşme Giderleri ve Genel Giderler” kapsamı içerisinde Tebliğ’in 78.30.ç maddesinde belirtilen kalemler arasında bahse konu maddede sayılan diğer bileşenlerin yanında “… önemli bir bileşen olarak değerlendirilmeyen ilaçlama gideri, toplu ulaşım kartı bedeli ve bu nitelikteki genel giderleri karşılamak üzere, …” ibaresine yer verildiği hususları bir arada değerlendirildiğinde, söz konusu araçların ve bu araçların yakıt, lastik sigorta, kasko ve bakım maliyetlerinin bu ölçekteki bir “özel güvenlik hizmeti alımı” işinde Tebliğ’in 78.30.ç kapsamındaki genel giderler içerisinde değerlendirilebileceği sonucuna varılmıştır.

 

            3) Başvuru sahibinin 3’üncü iddiasına ilişkin olarak:

 

İhale konusu iş, 375 kişi ile 01/04/2016-31/12/2016 tarihleri arasında Silahsız Özel Güvenlik Hizmet Alımı İşi olup, açık ihale usulü ile ihale edilmektedir.

 

 Söz konusu ihalenin Teknik Şartnamesi’nin “Personel Planlaması” başlıklı 2’nci maddesinde “2.1.1(bir)adet Güvenlik Müdürü                                                    

 

2.2. 4(dört)  adet Grup Amiri                      

 

2.3. 10(on)  adet Grup Şefi                                                 

 

2.4. 360(üçyüzaltmış) adet Özel Güvenlik Görevlisi” düzenlemesi,

 

 Anılan Şartname’nin “Koruma ve Güvenlik Hizmeti” başlıklı 3’üncü maddesinde “Koruma ve Güvenlik hizmetleri aşağıda belirtilen şekilde yürütülecektir.

 

3.1.Çalışanların günlük çalışmalarını sürdürmeleri, ziyaretçilerin ve öğrencilerin konulan kurallara uymalarını temin etmek,

 

3.2.Görev alanı içerisinde işlenecek olan suçları genel kolluk kuvvetlerine iletmek, genel kolluk kuvvetlerinin intikaline kadar varsa sanıkları tespit etmek, gözetim altında bulundurmak ve suç delillerini korumak için gerekli tedbirleri almak, görev alanıyla ilgili yangınlara karşı alınmış olan emniyet tedbirleri konusunda İdare ile ilgili birimlere (İtfaiye, Acil Servis, Doğalgaz, TEDAŞ, Sular İdaresi, Polis vs.)haber vermekle birlikte görev yerlerindeki yangın talimatına göre hareket etmek, talep edildiğinde Kurum Sivil Savunma Servislerine yardımcı olmak.

 

...

3.4.Girilmesi kayda bağlı yerlere, görevli ve yetkili olmayanların girmesini engellemek. Diğerlerini kayda almak, bu amaçla kurulmuş teknik donanım varsa kullanılmasını temin etmek.

 

3.5.Çalışma saatleri içerisinde giriş kontrollerini Üniversite prensiplerine uygun olarak gerçekleştirmek ve bu hususta hazırlanacak talimat çerçevesinde yürütmek.

 

...

 

3.7.Öğrenciler, çalışanlar, ziyaretçiler ve müstecir çalışanları tarafından mevcut demirbaşlara, araç gereçlere, binalara, tesislere vs. diğer tüm alanlara zarar verilmesini engellemek.

 

3.8.Çalışma noktalarındaki nöbetçi talimatlarına uymak ve buna göre hareket etmek.

 

3.9.Çeşitli görevleri yapan (temizlik, teknik, toptancı, kargo, nakliyeci, mal teslimini yapan firmalar vb.) tüm yüklenicilerin Üniversiteye ait hiçbir şeye zarar vermemelerini, huzur, disiplin ve asayişi bozmamalarını sağlamak, çalışanlara yönelik disipline uymalarını sağlamak, aksine hareket edenleri tespit etmek ve uyarmak, bu hususlarda yönetime bilgi aktarmak.

 

3.10.Binalarda içeriden veya dışarıdan kaynaklanabilecek her türlü hırsızlığa karşı dikkatli ve duyarlı olmak, bu sebeple yönetim tarafından verilecek talimatlar doğrultusunda üst aramalarını yapmak, şüpheli durumları yönetime ve gerektiğinde genel kolluk kuvvetlerine bildirmek.

 

3.11.Binalarda içeriden ve dışarıdan kaynaklanabilecek her türlü sabotaja karşı dikkatli ve duyarlı olmak, bu sebeple gerekli denetimleri yapmak, önlemleri almak, şüpheli durumları yönetime ve gerektiğinde genel kolluk kuvvetlerine bildirmek.

 

...

 

3.19.Yerleşke içinde asayiş, nizam ve intizamı bozanların nizama uymalarını temin etmek, yabancı şahısları gerekirse Yerleşke sınırları dışına çıkarmak ve/veya ilgili kolluk kuvvetlerine olay intikal ettirinceye kadar gözetim altında bulundurmak.

 

...

 

3.22.Yukarıda belirtilen konularda ilk müdahalede bulunmak, ilgili mercilere bilgi aktarmak, detaylı bilgileri içeren tutanakları düzenlemek, insan ve çevre emniyetini almak.

 

...

 

3.24.Özel Güvenlik Görevlileri çalışan personelin ve diğer kimselerin İdarenin izni olmadan ilan panosu haricinde kapı ve duvarlara fotoğraf, yayın, bildiri, duvar afişi vs. asılmasına engel olacaktır.”düzenlemesi,

 

 Anılan Şartname’nin “Çalıştırılacak Elemanlarda Aranan Şartlar” 7’nci maddesinde  “7.1 5188 Sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun ve Uygulama Yönetmeliğindeki şartları sağlamış olmak.” düzenlemesi,

 

Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Personel durumuna ilişkin belgeler” başlıklı 40’ıncı maddesinde “(1) İhale konusu işin niteliği esas alınarak, çalıştırılması öngörülen personelin sayısı ve nitelikleri dokümanda belirtilir. Ancak, idare tarafından ihaleye katılım ve yeterlik kriteri olarak, personel çalıştırıldığına, çalıştırılacağına veya personelin sayısı ya da niteliklerine ilişkin belge istenemez.

 

(2) Çalıştırılacak personelin nitelikleri ve deneyim süresi ile bunları tevsik edecek belgelere ilişkin düzenleme teknik şartnamede yapılır. Asgari deneyim süresi öngörülmesi halinde, bu süre bir yıldan az beş yıldan fazla olmamak üzere idare tarafından belirlenir. Deneyim süresi mezuniyet tarihi esas alınarak mezuniyete ilişkin belge ile tevsik edilir. Personelin niteliğini ve deneyim süresini gösteren belgeler sözleşmenin imzalanmasının ardından işe başlanmadan önce yüklenici tarafından idareye sunulur.” hükmü,

 

 Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Personel durumu” başlıklı 66’ncı maddesinde “66.1. Hizmet alımı ihalelerinde, personele yönelik yeterlik kriteri belirlenemeyecek ve bu kapsamda aday veya isteklilerden personele ilişkin herhangi bir belge sunmaları istenmeyecektir. Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 40’ıncı maddesi uyarınca, idarece ihtiyaç duyulması halinde ihale konusu işin ifası sırasında istihdamı öngörülen personelin sayısı ve nitelikleri dokümanda belirtilecek, yine idarece gerek görülmesi halinde personelin niteliklerine ilişkin ayrıntılı düzenlemeler ile deneyim süresine ilişkin düzenlemeye teknik şartnamede yer verilecektir. Teknik şartnamede yapılan personele ilişkin düzenlemede personelin niteliği ve/veya deneyim süresi ile ilgili bazı belgeler istenmiş ise bu belgeler sözleşmenin imzalanmasının ardından işe başlanmadan önce yüklenici tarafından idareye sunulacaktır.” açıklamaları yer almaktadır.

 

             Hizmet İşleri Genel Şartnamesi’nin “İdare ve Kontrol Teşkilatının itiraz hakkı” başlıklı 11’inci maddesinde “İdare ve kontrol teşkilatı, yükleniciden çalıştırılmasında veya işyerinde bulunmasında engel durumu olduğunu tespit ettiği, uygunsuz davrandığı veya görevlerini yerine getirmekte yetersiz olduğu kanısında olduğu veya işyerinde çalıştırılmasında sakınca gördüğü her kademe ve nitelikteki elemanların (teknik ve idareci personel, hizmetli, işçi ve diğerleri) ve alt yüklenicilerin iş başından veya işyerinden uzaklaştırılmasını talep etme hakkına sahiptir. Yüklenici, bu talebi idare veya kontrol teşkilatı tarafından yapılacak tebligat üzerine ve verilen süre içinde yerine getirmek zorundadır. Yüklenicinin bu yükümlülüğü verilen süre içinde yerine getirmemesi halinde, söz konusu kişiler idare veya kontrol teşkilatı tarafından uzaklaştırılır veya uzaklaştırılmaları sağlanır. Uzaklaştırılmaları istenilenler, idarenin veya kontrol teşkilatının izni ve onayı alınmaksızın bir daha işlerde görev alamaz. Yüklenici, uzaklaştırılan kişilerin yerine en kısa zamanda uygun nitelikli başkalarını getirmek zorundadır.” düzenlemesine yer verilmiştir.

 

            Sözleşme Tasarısının “Cezalar ve sözleşmenin feshi” başlıklı 16’ncı maddesinde “16.1. İdare tarafından uygulanacak cezalar aşağıda belirtilmiştir:

 

16.1.1.

 

- Yüklenici işe başlama tarihinden sonra 7 Gün içerisinde tüm çalıştırdığı personelin özlük dosyasını idareye verecektir.(Özel Güvenlik personel bilgi formu, Öğrenim belgesi, Nüfus cüzdanı fotokopisi, Adli sicil kaydı (son 3 ay içinde alınmış),Sağlık raporu,2 adet vesikalık fotoğraf, Özel Güvenlik kimlik kartı ve fotokopisi, İkametgah belgesi, Erkek personel için Askerlik terhis belgesi. Ayrıca işten ayrılan personelin yerine işe başlayan personel içinde aynı işlemler yapılacaktır. Aksi takdirde özlük dosyalarının zamanında idareye teslim edilmemesi durumunda her bir gün ve personel için ayrı ayrı olmak üzere günlük 200,00 TL cezai işlem uygulanarak yüklenicinin hak edişinden kesilecektir.” düzenlemesi yer almaktadır.

 

5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun’un “Özel güvenlik görevlilerinin yetkileri” başlıklı 7’nci maddesinde “Özel güvenlik görevlilerinin yetkileri şunlardır:

 

a) Koruma ve güvenliğini sağladıkları alanlara girmek isteyenleri duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini dedektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.

 

b) Toplantı, konser, spor müsabakası, sahne gösterileri ve benzeri etkinlikler ile cenaze ve düğün törenlerinde kimlik sorma, duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini dedektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.

 

c) Ceza Muhakemesi Kanununun 90’ıncı maddesine göre yakalama.

 

d) Görev alanında, haklarında yakalama emri veya mahkûmiyet kararı bulunan kişileri yakalama ve arama.

 

e) Yangın, deprem gibi tabiî afet durumlarında ve imdat istenmesi halinde görev alanındaki işyeri ve konutlara girme.

 

f) Hava meydanı, liman, gar, istasyon ve terminal gibi toplu ulaşım tesislerinde kimlik sorma, duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini dedektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.

 

g) Genel kolluk kuvvetlerine derhal bildirmek şartıyla, aramalar sırasında suç teşkil eden veya delil olabilecek ya da suç teşkil etmemekle birlikte tehlike doğurabilecek eşyayı emanete alma.

 

h) Terk edilmiş ve bulunmuş eşyayı emanete alma.

 

ı) Kişinin vücudu veya sağlığı bakımından mevcut bir tehlikeden korunması amacıyla yakalama.

 

j) Olay yerini ve delilleri koruma, bu amaçla Ceza Muhakemesi Kanununun 168 inci maddesine göre yakalama.

 

k) Türk Medeni Kanununun 981 inci maddesine, Borçlar Kanununun 52 nci maddesine, Türk Ceza Kanununun 24 ve 25’inci maddelerine göre zor kullanma.” hükmü,

 

 

 

            Anılan Kanun’un “Özel güvenlik görevlilerinde aranacak şartlar” başlıklı 10’uncu maddesinde “Özel güvenlik görevlilerinde aşağıdaki şartlar aranır:

 

a) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak.

 

b) Silahsız olarak görev yapacaklar için en az sekiz yıllık ilköğretim veya ortaokul; silahlı olarak görev yapacaklar için en az lise veya dengi okul mezunu olmak.

 

c) 18 yaşını doldurmuş olmak.

 

d) Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar, (…) zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama, kaçakçılık veya fuhuş suçlarından mahkûm olmamak.

 

e) (Mülga: 23/1/2008 – 5728/578 md.)

 

f) Görevin yapılmasına engel olabilecek vücut ve akıl hastalığı ile engelli bulunmamak.

 

g) 14 üncü maddede belirtilen özel güvenlik temel eğitimini başarıyla tamamlamış olmak.” hükmü,

 

             Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik’in “Suça El Koyma” başlıklı 16’ncı maddesinde “Özel güvenlik birimleri ve görevlileri, görev alanında bir suçla karşılaştığında suça el koymak, suçun devamını önlemek, sanığı tespit ve yakalama ile olay yerini ve suç delillerini muhafaza ve yetkili genel kolluğa teslim etmekle görevli ve yetkilidir. Bunlar genel kolluğun olaya el koymasından itibaren araştırma ve delil toplama faaliyetine genel kolluğun talebi halinde yardımcı olur.” hükmü,

 

            1111 sayılı Askerlik Kanunu’nun 36’ncı maddesinde “Emsali doğumluların yoklaması sırasında lise veya dengi okuldan mezun olduğunu belgeleyenlerin askerlikleri üç yıl, fakülte veya yüksekokuldan ilişikleri kesilenlerle yüksekokul mezunlarının askerlikleri ise 29 yaşını tamamladıkları yılın sonu esas alınarak iki yıl süreyle ertelenir. Bunlar, ertelemelerinin sona ereceği yıl muayeneleri yapılarak o yıl askerlik çağına giren doğumlularla işlem görür.

 

Askerlikleri ertelenenler askere sevklerini talep edebilirler.

 

Erteleme süresi içerisinde yükseköğretim kurumuna kayıt yaptıranların askerlikleri öğrencilik nedeniyle ertelenir.

 

Askerlik çağına girmeden önce lise veya dengi okullar yahut yüksekokullardan mezun olanlar ile fakülte veya yüksekokuldan ilişiği kesilenlerin ertelemeleri, askerlik çağına girdikleri yıldan itibaren başlar.

 

Dört yıl ve daha uzun süreli yükseköğretim kurumlarından yahut bunların dengi olduğu kabul edilen okullardan mezun olan yükümlülerin askere sevkleri, istekleri halinde mezuniyet tarihinden itibaren iki yıla kadar, yüksek lisans eğitimini tamamlayanların ise bir yıla kadar tehir edilebilir.” hükmü yer almaktadır.

 

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın “Çalışma Hakkı ve Ödevi” başlıklı 39’uncu maddesinde “Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir.

 

 Devlet, çalışanların hayat seviyesini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek için çalışanları ve işsizleri korumak, çalışmayı desteklemek, işsizliği önlemeye elverişli ekonomik bir ortam yaratmak ve çalışma barışını sağlamak için gerekli tedbirleri alır.” hükmü bulunmaktadır.

 

 Yukarıda yer alan Anayasa, kanun, yönetmelik, tebliğ ve ihale dokümanı düzenlemeleri dikkate alınarak yapılan incelemede, söz konusu personel çalıştırma işinin “özel güvenlik” işi olduğu, Sözleşme Tasarısında “Mecburi askerlik hizmetini yapmış olmak” koşulunun  getirildiği, söz konusu kriterin hizmetin niteliği kapsamında makul gerekçe olduğu, İdari Şartname veya Teknik Şartname’de herhangi bir düzenleme yapılmadığı,  sadece cezai şartın uygulanmasına yönelik olduğu, İdare Hukuku açısından idarelerin iş ve işlemleri açısından taktir yetkisinin bulunduğu da göz önüne alındığında  Sözleşme Tasarısı’nda yer verilen düzenlemenin takdir yetkisinin olağan sınırları içinde olduğu  ve çalışma hakkının kullanılmasına engel teşkil etmediği anlaşıldığından söz konusu düzenlemenin mevzuata aykırı olmadığı sonucuna varılmıştır.

 

             4) Başvuru sahibinin 4’üncü iddiasına ilişkin olarak:

 

İdari Şartneme’nin “Diğer Hususlar” başlıklı 47’nci maddesinde “Yüklenici işveren sıfatı ile çalıştırdığı personele karşı her türlü muamele, özlük hakları ve iş mevzuatından doğan ödevlerinden doğrudan doğruya sorumludur.” düzenlemesi,

 

            Teknik Şartname’nin “Yüklenicinin Yükümlülükleri” başlıklı 5’inci maddesinde “5.4.Yüklenici çalıştırdığı elemanların her türlü özlük ve sosyal haklarını karşılamak ve Yürürlükteki İlgili Yasalara göre ödemek zorundadır. Bu konularda Üniversitenin sorumluluğu yoktur.

 

…

 

5.15.Sosyal Sigortalar Mevzuatı ile her türlü işçi ve işveren hakkındaki mevzuata göre işçi alınması, işçi haklarının ödenmesi, işçi çıkarılması ve sair konularda tüm sorumluluk yükleniciye ait olup, Kurum bu konularda sorumlu sayılmayacaktır.” düzenlemesi yer almaktadır.

 

            4857 sayılı İş Kanunu’nun “Bazı kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanların kıdem tazminatı” başlıklı 112’nci maddesinde “Kanuna veya kanunun verdiği yetkiye dayanılarak kurulan kurum ve kuruluşların haklarında bu Kanun ve 854, 5953, 5434 sayılı kanunların hükümleri uygulanmayan personeli ile kamu kuruluşlarında sözleşmeli olarak istihdam edilenlere mevzuat veya sözleşmelerine göre kıdem tazminatı niteliğinde yapılan ödemeler kıdem tazminatı sayılır.

 

4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 62’nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında alt işverenler tarafından çalıştırılan işçilerin kıdem tazminatları;

 

a) Alt işverenlerinin değişip değişmediğine bakılmaksızın aralıksız olarak aynı kamu kurum veya kuruluşuna ait işyerlerinde çalışmış olanların bu şekilde çalışmış oldukları sürelere ilişkin kıdem tazminatına esas hizmet süreleri, aynı kamu kurum veya kuruluşuna ait işyerlerinde geçen toplam çalışma süreleri esas alınarak tespit olunur. Bunlardan son alt işverenleri ile yapılmış olan iş sözleşmeleri 1475 sayılı İş Kanununun 14 üncü maddesine göre kıdem tazminatı ödenmesini gerektirecek şekilde sona ermiş olanların kıdem tazminatları ilgili kamu kurum veya kuruluşları tarafından,

 

b) Aynı alt işveren tarafından ve aynı iş sözleşmesi çerçevesinde farklı kamu kurum veya kuruluşlarında çalıştırılmış olan işçilerden iş sözleşmeleri 1475 sayılı İş Kanununun 14 üncü maddesine göre kıdem tazminatı ödenmesini gerektirecek şekilde sona ermiş olanlara, 4734 sayılı Kanunun 62’nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında farklı kamu kurum ve kuruluşuna ait işyerlerinde geçen hizmet sürelerinin toplamı esas alınarak çalıştırıldığı son kamu kurum veya kuruluşu tarafından, işçinin banka hesabına yatırılmak suretiyle ödenir” hükmü,

 

            Kamu İhale Kanununa Göre İhale Edilen Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmet Alımları Kapsamında İstihdam Edilen İşçilerin Kıdem Tazminatlarının Ödenmesi Hakkında Yönetmelik’in “Ödeme Usulü” başlıklı 8’inci maddesinde “(1) 4734 sayılı Kanunun 62 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında alt işveren tarafından çalıştırılan işçilerin bu Yönetmelik hükümlerine göre tespit edilen sürelere ilişkin kıdem tazminatları, ilgili kamu kurum veya kuruluşunca mülga 1475 sayılı Kanunun yürürlükte olan 14 üncü maddesi kapsamında ödenir.

 

(2) Kamu kurum veya kuruluşları tarafından yapılacak olan kıdem tazminatı ödemeleri, 10 uncu maddede belirtilen belgeler esas alınarak doğrudan işçinin banka hesabına yapılır.

 

(3) Bu Yönetmelik kapsamında hesaplanan kıdem tazminatı tutarı, 4734 sayılı Kanunun Ek 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen işyerlerinde kıdem tazminatı ile ilgili olarak açılacak bütçe tertibinden, (b) bendinde belirtilen işyerlerinde ise hizmet alımı gider kaleminden, ödeneğin yetip yetmediğine bakılmaksızın doğrudan işçinin banka hesabına ödenir.

 

(4) Farklı kamu kurum veya kuruluşlarına ait işyerlerinde geçen hizmet sürelerinin toplamı üzerinden kıdem tazminatı ödenmesi halinde, kıdem tazminatı ödemesini gerçekleştiren son kamu kurum veya kuruluşu, ödenen kıdem tazminatı tutarının diğer kamu kurum veya kuruluşlarında geçen hizmet süresine ilişkin kısmını ilgili kamu kurum veya kuruluşundan tahsil eder. Ancak, 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli (I), (II) ve (III) sayılı cetvellerinde yer alan kamu kurum veya kuruluşları arasında bu fıkra hükümlerine göre bir tahsil işlemi yapılmaz.” hükmü bulunmaktadır.

 

Yukarıda aktarılan 4857 sayılı İş Kanunu’nun “Bazı kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanların kıdem tazminatı” başlıklı 112’nci maddesi uyarınca, kıdem tazminatının idarelerin yükümlülüğünde bulunan bir maliyet olarak belirlendiği anlaşılmaktadır.

   

 

            İddia konusu düzenlemelerde açık bir şekilde personelin hak edeceği kıdem tazminatının ödenmesi sorumluluğunun yükleniciye ait olduğunun belirtilmediği, Teknik Şartname'nin "Hüküm Bulunmayan Haller" başlıklı 9'uncu maddesinde "İş bu Şartnamede hüküm bulunmayan hallerde; Konuya ilişkin Kanun, Yönetmelik ve Genelge’nin ilgili hükümleri ile 4857, 5510, 6136, 5237, 5271 ve 6331 sayılı Kanun hükümleri uygulanacaktır." düzenlemesinden Teknik Şartname’de açık bir şekilde hüküm altına alınmayan hususlarda diğer yasaların yanında 4857 sayılı Kanun’un dikkate alınacağının anlaşıldığı, 4857 sayılı İş Kanunu’nun “Bazı kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanların kıdem tazminatı” başlıklı 112’nci maddesinde de kıdem tazminatının idarelerin yükümlülüğünde bulunan bir maliyet olarak belirlendiği, ayrıca idarenin şikâyet başvurusuna vermiş olduğu cevapta “İdari Şartnamenin 25. Maddesinde teklif fiyata dahil olan giderler tek tek açıklanmıştır. Bu kapsamda yüklenici çalıştırdığı elamanların maaş, yemek, yol gibi giderlerini karşılamak zorundadır.” denilerek iddia konusu düzenlemeler ile personelin maaş, yemek ve yol giderlerinin kastedildiği hususları birlikte göz önünde bulundurulduğunda, iddia konusu düzenlemeler ile personelin hak edeceği kıdem tazminatının ödenmesi sorumluluğunun yükleniciye yüklenmediği sonucuna varılarak başvuru sahibinin iddiası yerinde bulunmamıştır.

 

            5) Başvuru sahibinin 5’inci iddiasına ilişkin olarak:

 

Başvuruya konu ihaleye ait İdari Şartname’nin “Diğer Hususlar” başlıklı 47’nci maddesinde “47.1. Personel haftada 45 saatten fazla çalıştırılmayacaktır. Fazla ya da eksik çalışma saatleri iş mevzuatı hükümlerine göre denkleştirilecektir. Personel çalışma plan ve programları gerekli görüldüğü takdirde İdarece değiştirilebilir.

 

-Çalışanların, Kanuni izinler dışında işe devam etmemesi durumunda yüklenici yeni eleman çalıştırmak zorundadır. Bu durumda yüklenici idareden ek ücret talep etmeyecektir. İşten ayrılan veya çıkarılan personelin iş mevzuatı ile ilgili hakları yüklenicinin sorumluluğundadır. ” düzenlemesi yer almaktadır.

 

Buna göre idare tarafından, hizmetin ifası esnasında ihale konusu işte çalıştırılacak personelin doğum, ölüm, evlilik sosyal hak izni kullanımı ile sıhhi izin kullanımı esnasında, yükleniciye ikame personel temin etme zorunluluğu getirilmemiştir.

 

Sözleşme Tasarısı’nın “Cezalar ve sözleşmenin feshi” başlıklı 16’ncı maddesinde “Çalışanların, Kanuni izinler dışında işe devam etmemesi durumunda yüklenici yeni eleman çalıştırmak zorundadır. Bu durumda yüklenici idareden ek ücret talep etmeyecektir. Yüklenici işten ayrılan personel ve sağlık nedenlerinden dolayı Rapor alan personel yerine eleman çalıştırmak zorundadır. Aksi halinde eleman eksikliğinin devam ettiği her gün ve her personel için ayrı ayrı olmak üzere Günlük 500,00 TL cezai işlem uygulanarak yüklenicinin hak edişinden kesilecektir..” düzenlemesine yer verilerek personelin sıhhi izin kullanması veya hastaneye yatması durumunun vuku bulduğu günü izleyen her iş günü içerisinde ikame personel başlatılmaması idare tarafından yükleniciye durumunda cezai işlem uygulanacağı görülmektedir.

 

 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun “İlkeler” başlıklı 4’üncü maddesinde “Bu Kanuna göre düzenlenecek sözleşmelerde, ihale dokümanında yer alan şartlara aykırı hükümlere yer verilemez.

 

 Bu Kanunda belirtilen haller dışında sözleşme hükümlerinde değişiklik yapılamaz ve ek sözleşme düzenlenemez.

 

Bu Kanun kapsamında yapılan kamu sözleşmelerinin tarafları, sözleşme hükümlerinin uygulanmasında eşit hak ve yükümlülüklere sahiptir.  İhale dokümanı ve sözleşme hükümlerinde bu prensibe aykırı maddelere yer verilemez.  Kanunun yorum ve uygulanmasında bu prensip göz önünde bulundurulur.” hükmü,

 

 4857 sayılı İş Kanunu’nun “Yıllık ücretli izin hakkı ve izin süreleri” başlıklı 53’üncü maddesinde “İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir.

 

 Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez.

 

Niteliklerinden ötürü bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışanlara bu Kanunun yıllık ücretli izinlere ilişkin hükümleri uygulanmaz.

 

 İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;

 

 a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara

Bu sayfa 1466 kez görüntülendi.