Fen ve sanat kurallarýna aykýrý olarak yapýlan binanýn çökmesi sonucu ortaya çýkan zarar ve ziyandan yüklenici ile birlikte muayene ve kabul komisyonu da sorumlu tutulabilir mi? (Yargýtay)

Karar

-KARAR-

 Yargýtay 15. HD.

Esas-Karar: 248-2683 Ýçtihat

Tarihi :  21.05.1992

Malatya-Doðanþehir Sürgü Temel Eðitim Okulu 27 milyon lira keþif bedelli inþaatýný%21.35 indirimle ve 24.10.1980 günlü sözleþmeyle, iþin keþif bedeli %30′u aþtýðý için kalan kýsmýnýn yapýmýný da 17.820.000 TL bedelle ve 07.06.1982 tarihli sözleþmeyle davalýlardan A….. üstlenmiþ, davacý idare mensuplarýndan F……. iþin kontrol amirliðini, O….. kontrol mühendisliði görevini yürütmüþ, ayný zamanda Malatya Yapý Ýþleri Bölge Müdürü olan þžâ€¦.. ile diðer davalýlar da 19.01.1983′te geçici, 19.01.1984 tarihinde de kesin kabulü yapmýþlardýr.

Yörede 05.05.1986 ve 06.06.1986 günlerinde vuku bulan deprem sonucu bina çökmüþ, davacý idarece inþaatýn projesine, fen ve sanat kurallarýna aykýrý yapýlmasý sonucu çöktüðünden ve 1987 yýlý birim fiyatlarýyla ayný bina 190 milyon liraya yapýlacaðýndan zararýn tazmini yükleniciden istenilmiþ, alýnan red cevabý üzerine 19.09.1988′de açýlan davada 1988 yýlý birim fiyatlarýna göre 360 milyon liranýn banka iskonto faiziyle birlikte yüklenici ve iþin yapýmýyla kabulünde kusurlu görülen idare mensubu diðer davalýlardan müteselsilen tahsili talep edilmiþtir.

Davalýlardan yüklenici, yapým ve malzeme hatasýndan deðil, zeminde su seviyesinden ve projeden kaynaklanan zarardan sorumlu olmadýðýný; F…Ý….., proje hatasý bulunduðunu, diðer davalýlar görünürdeki ayýplardan sorumlu olduklarýný bildirip davanýn reddini istemiþler; içlerinden K… ise davaya cevap vermediði gibi duruþmalara da girmemiþtir.

Mahkemece yaptýrýlan bilirkiþi tetkikatý sonunda çökmenin, yapým hatasýndan kaynaklandýðý kabul edilmiþ, zararýn doðmasýndan sonra makul sürede hesaplanan zarar karþýlýðý 190 milyon liranýn yasal faiziyle birlikte yükleniciden tahsiline karar verilmiþ; diðer davalýlarýn tümü için istem reddedilmiþ, karar davalý vekilince temyiz edilmiþtir.

1- Dosyadaki yazýlara, toplanan delillere, özellikle zarar miktarý 1987 yýlý birim fiyatlarýyla belirlenmiþ olup, davalý yükleniciden aynen ifa istenildiðinde bu miktar, davacý Bakanlýkça bilinebilir iken, dava tarihine kadar beklenilip makul süre aþýlmak suretiyle zararýn artýþýna sebebiyet verilmiþ olmasýna göre aþaðýdaki bentlerin kapsamý dýþýnda kalan sair temyiz itirazlarý yerinde görülmemiþtir.

2- Bilirkiþi tetkikatýnda baþlangýçta öngörülen beton kalitesinin B225′ten daha sonra B160′a indirilmiþ olmasýnýn çökmede etkili olmadýðý, çökmenin malzeme ve iþçilik hatasýndan kaynaklandýðý, özellikle kolonlarda demir filizlerinin kýsa tutulmasýnýn ve belli aralýklarla olmasý gereken etriyelerin daha geniþ aralýklarla konulmasýnýn, betonun da -hakediþler B160′tan tanzim edilmesine raðmen- B60 ve B70 kalitesinde dökülmesinin çökmeye sebep olduðu saptanmýþ, ihale ve inþaatýn proje detaylarý olmadan yaptýrýldýðý, aplikasyonda yeterince hassas davranýlmadýðý, hazýrlýk ve kontrol iþlem ve iþlerinin arzulanan biçimde yerine getirilmediði belirtilmiþ, mahkemece de yüklenicinin kusurlu olduðu ve -özen borcunu yerine getirmediðinden- sözleþmeden doðan sorumluluðu kabul edilmiþ, idare görevlileri hakkýnda -içlerinde bilirkiþilerce kusur izafe edilenler de olduðu halde- inandýrýcý neden gösterilmeden dava reddedilmiþtir.

Oysa; sözleþme tarihinde yürürlükte bulunan 2490 S.K. 72. maddesince, bu kanun gereðince görevlendirilen cümle memurlarla komisyon üyeleri, görevlerini kanun icaplarýna göre yapmamalarýndan doðacak zararýn tazminiyle mükelleftirler. Öte yandan 5 Eylül 1979 tarihli ve 16745 sayýlý Resmi Gazetede yayýmlanýp ayný gün yürürlüðe giren Bayýndýrlýk Ýþleri Kontrol Yönetmeliðinin 8 ve ardýndan gelen maddeleri hükümleri uyarýnca da kontrol mühendisi ve kontrol amirleri, kendilerine verilen iþlerin sözleþme ve eklerine, þartnamelere, fen ve sanat kurallarýna uygun olarak yapýlmasýndan ve bunlarýn sonuçlarýndan sorumludurlar. Sözleþme tarihi itibariyle uygulanan -06.11.1936 tarihli ve 3452 sayýlý Resmi Gazetede yayýmlanan- Bayýndýrlýk Ýþleri Genel þžartnamesinde ise geçici ve kesin kabullerin ne þekilde yapýlacaðý arüzamik þekilde açýklanmýþ, iþin amacýna uygun yapýlýp yapýlmadýðýnýn kontrolü için kabul heyetine, betonu kýrýp numune alabilme yetkisi dahi tanýnmýþtýr (m.39/19). Devlete ait akçalý iþ ve iþlemlerin saðlýklý yürütülmesi için getirilen düzenleyici bu kurallar bir yana, kabul heyetinde yer alan davalýlardan þžâ€¦. yaný zamanda Yapý Ýþleri Bölge Müdürü olarak da o yörede Bakanlýðýn üst düzey yöneticisi sýfatýyla genelde iþlerin amacýna uygun ve düzenli yürütülmesinden sorumludur.

Teslim alýnan eserin, zihinlerde iz býrakmayan bir depreme tahammül edemeyerek yok olmasýna müncer olacak derecede ayýplý olmasý teknik kiþilerce saptanmýþ ve mahkemece de kabul edilmiþ, iþin kontrol ve kabulü ile yükümlü kimselerin yetki ve sorumluluklarý da, konusundaki mevzuat ile düzenlenmiþ iken, bu kimselerin görevlerini hangi ölçüde yerine getirdiklerini takdir ve sorumluluklarýný tayin, hakimlik mesleðinin gerektirdiði genel ve hukuki bilgiyle mümkün olup, bu konuda bilirkiþiye baþvurulmasý HUMK m.275 ile baðdaþmaz. Aksine düþünceyle alýnan bilirkiþi raporunda kendilerine kusur izafe edilenler hakkýnda bir neden gösterilmeden davanýn reddedilmesi ise HUMK m.283 ve ardýndan gelen maddelerine uygun olmaz.

Bu haliyle olayda sözleþmeden doðan sorumluluk ile yasadan doðan sorumluluðun bir arada bulunmasý söz konusudur. BK m.50′de müteaddit kimselerin birlikte bir zarar ika etmeleri halinde müteselsilen mesuliyetleri hükme baðlanmýþ, 51. maddesinde de “müteaddit kimseler, muhtelif sebeplere (haksýz muamele, akid, kanun) binaen mesul olduklarý takdirde haklarýnda birlikte bir zarar vukuuna sebebiyet veren kimseler hakkýndaki hükümlere göre muamele olunur” hükmüne yer verilmiþtir. Buna göre sözleþme veya yasadan dolayý sorumlu olan davalýlarýn tümü doðan zarardan müteselsilen sorumludur. Orta yerde taleplerin yarýþmasý, haklatý telahuku vardýr. Yüklenicinin eser sözleþmesinden dolayý tazminle sorumlu tutulmasý; ihalenin hazýrlanmasýnda, kontrollük görevinin yerine getirilmesinde, eserin kabulünde, iþin amacýna uygun ve saðlýklý yürütülmesinde yeterince özen göstermeyen ve ihmalli davranan idare görevlilerinin yasadan doðan sorumluluklarýný kaldýrmaz. Davalýlarýn kendi aralarýnda teselsülün tam ya da nakýs yönü zarar gören davacýyý ilgilendirmez, bu husus davalýlar arasýnda rücu hakkýnýn kullanýlmasýnda tartýþýlacak konudur. Anlatýlan nedenlerle ve konusunda kararlýlýk kazanan Yargýtay Ýçtihatlarý da (4 HD-26.11.1959 T., 1958/8942 E, 1959/8498 K; 11.01.1960 T., E:949, K:215; HGK-01.12.1967 T., E: 208, K: 29; 03.02.1984 T., E: 4/1074, K: 64; 15 HD-28.11.1990 T., E: 2123, K: 5174) nazara alýnarak yüklenici dýþýnda kalan cümle davalýlar hakkýnda da davanýn kabulü gerekirken, görevleri gereðini hangi düzeyde yerine getirdikleri, ayýplarýndan ötürü eserin yok olmasý þeklinde ortaya çýkan maddi olayla belli kimselerin durumlarýnýn takdiri, teknik kiþilerin düþüncesine terk edilerek -ki, bazý davalýlar aleyhine olan düþünceye de sebepsiz itibar edilmeden- yazýlý þekilde red kararý verilmesi usul ve yasaya aykýrý olup, HUMK 428. maddesince hükmün bozulmasý gerekir.

3- Davada zarar karþýlýðý hüküm altýna alýnacak miktarýn iskonto faiziyle tahsili talep edilmiþ olup, bu talep daha az olan reeskont faizini de kapsadýðý halde 3095 Sayýlý Yasanýn 2/3 ve TTK’nýn 211. maddesi nazara alýnmadan yasal faize hükmedilmiþ olmasý da kabul biçimi bakýmýndöan doðru olmayýp bozma sebebidir.”

Üye Notu : Yargýtayýn kararýnda, özellikle; karar tarihinde yürürlükte olan mevzuata göre deðerlendirme yapýlarak; idare tarafýndan ihale ile yaptýrýlan iþte, idari görevli kontrol mühendisi, kontrol amirleri, geçici ve kesin kabul tutanaklarýný imza edenlerin de sorumluluðunun deðerlendirilmiþ olmasý hukuken önemlidir. Ayný husus 2886 S.K. m.86′da: “Ýhale, muayene ve kabul komisyon veya heyetlerinin baþkan ve üyeleri ile diðer ilgililer, görevlerini kanuni gereklere göre tarafsýzlýkla yapmadýklarý ve taraflardan birinin zararýna yol açacak ihmal ve kusurlu hareketlerde bulunduklarýnýn tespiti halinde haklarýnda disiplin cezasý uygulanacaðý gibi, fiil ve davranýþlarýnýn özelliðine göre ceza kovuþturmasý da yapýlýr. Ayrýca, taraflarýn bu yüzden uðradýklarý zarar ve ziyan da kendilerine ödettirilir” þeklinde ve 4735 S.K. m.31′de: ” Yapý denetimini yerine getiren idare görevlileri, denetim eksikliði nedeniyle iþin fen ve sanat kurallarýna uygun olarak yapýlmamasýndan ortaya çýkan zarar ve ziyandan on beþ yýl süre ile yüklenici ile birlikte müteselsilen sorumludur. Ayrýca haklarýnda 28 inci madde hükümleri uygulanýr” ve m.28/1′de: ” Muayene ve kabul komisyonlarýnýn baþkan ve üyeleri, yapý denetim görevlileri ve ihtiyacýn karþýlanma sürecindeki her aþamada görev alan diðer ilgililerin, görevlerini kanuni gereklere uygun veya tarafsýzlýkla yapmadýklarýnýn, taraflardan birinin zararýna yol açacak ihmalde veya kusurlu hareketlerde bulunduklarýnýn tespiti halinde, haklarýnda ilgili mevzuatlarý gereðince disiplin cezasý uygulanýr. Ayrýca, fiil veya davranýþlarýnýn özelliðine göre haklarýnda ceza kovuþturmasý da yapýlýr ve hükmolunacak ceza ile birlikte taraflarýn uðradýklarý zarar ve ziyan genel hükümlere göre kendilerine tazmin ettirilir” þeklinde düzenlenmiþtir. Bu ahvalde yürürlükte olan 4735 S.K. mucibince yapý denetim görevlileri ile birlikte “muayene ve kabul komisyonlarýnýn baþkan ve üyeleri”nin de husule gelen zarardan sorumlu olduklarý izahtan varestedir. Özellikle ihaleyle ifa edilen yapým iþlerinde konu oldukça önemlidir.