Kamulaştırma davası ile bedelin ödendiği tarih arasında enflasyona bağlı paranın değer kaybı halinde (% 20) ek bedel ödenmesi gerektiği hk (AYM)

Karar

İKİNCİ BÖLÜM

KARAR

 

Başkan	:	Kadir ÖZKAYA
Üyeler	:	M. Emin KUZ
		Yıldız SEFERİNOĞLU
		Basri BAĞCI
		Kenan YAŞAR
Raportör	:	M. Emin ŞAHİNER
Başvurucular	:	1. Mehmet Ali DEMİRKAZIKSOY
		2. Osman Nuri DEMİRKAZIKSOY
Başvurucular Vekili	:	Av. Serkan ŞEKER

 

 

I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

 

1. Başvuru; kamulaştırmasız el atma davasında hükmedilen tazminat bedelinin düşük tespit edilmesi ve değer kaybına uğratılması nedeniyle mülkiyet hakkının, kesinleşen mahkeme kararının uzun süre icra edilmemesi nedeniyle de adil yargılanma hakkı kapsamında kararın icrası hakkının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir. Başvurucular 10/1/2020 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur. Başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

 

II. DEĞERLENDİRME

 

A. Kararın İcrası Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

 

2. Anayasa’nın 36. maddesinde ifade edilen hak arama özgürlüğü ve adil yargılanma hakkı, sadece yargı mercileri önünde davacı ve davalı olarak iddia ve savunmada bulunma hakkını değil yargılama sonunda hakkı olanı elde etmeyi de kapsayan bir haktır (AYM, E.2009/27, K.2010/9, 14/1/2010). Kararın icrası hakkı, mahkemeye erişim hakkı ve karar hakkı ile birlikte adil yargılanma hakkının güvencelerinden olan mahkeme hakkının bir unsurunu oluşturmaktadır (Filiz Fırat, B. No: 2014/10305, 5/12/2017, § 29). Mahkeme kararlarının uygulanması, yargılamanın dışında olmakla birlikte onu tamamlayan ve yargılamanın sonuç doğurmasını sağlayan bir unsurdur. Karar uygulanmazsa yargılamanın da bir anlamı olmayacaktır. Bu nedenle yargı kararlarının uygulanması mahkeme hakkı kapsamında değerlendirilmektedir. Buna göre yargılama sonucunda mahkemenin bir karar vermiş olması yeterli değildir, ayrıca bu kararın etkili bir şekilde uygulanması da gerekir. Hukuk sisteminde, nihai mahkeme kararlarını taraflardan birinin aleyhine sonuç doğuracak şekilde uygulanamaz hâle getiren düzenleme ve uygulamalar bulunması veya mahkeme kararlarının icrasının herhangi bir şekilde engellenmesi durumunda mahkeme hakkı da anlamını yitirecektir (Mustafa Ekşi, B. No: 2014/7711, 24/1/2018, § 27).

 

3. Kesin hükme saygı, uluslararası hukuk düzenine özgü hukukun genel ilkelerinden biri olarak kabul görmektedir. Anayasa'nın 138. maddesinin son fıkrasında düzenlenen yargı kararlarının geciktirilmeksizin uygulanması yükümlülüğü, hukukun genel ilkelerinden biri olarak da kabul edilen kesin hükme saygı ilkesinin de bir gereğidir. Çünkü bir hukuk sisteminde yargının verdiği ve bağlayıcı olan kesin hüküm zarar gören taraflardan biri açısından işlevsiz duruma getirilmişse adil yargılanma hakkının sağladığı güvencelerin bir anlamı kalmayacaktır (Arman Mazman, B. No: 2013/1752, 26/6/2014, § 65). Anayasa’nın 138. maddesinin dördüncü fıkrası gereği yargı kararları geciktirilmeksizin uygulanmak zorunda olmakla ve kararın icrasında gecikmenin başvurucuların adil yargılanma haklarına bir müdahale olduğu kabul edilmekle beraber kararların icrasında ne kadar süreli bir gecikmenin hak ihlali sayılacağının davanın konusu, davanın konusu bir alacağın veya tazminatın ödenmesiyse alacak veya tazminatın mahiyeti, başvurucunun kararın icrasındaki menfaati, yargı kararının icrasının başvurucu için önemi, ödeme ile sorumlu idarenin bütçe imkânları ve ödeme konusundaki tutumu, alacak veya tazminatın ödemenin gecikmesi nedeniyle değer kaybedip kaybetmediği, davanın kararın icra safhasıyla beraber toplam süresi ile kararın icrasında geçen süre gibi somut davanın koşullarına göre incelenmesi gerekir (Arman Mazman, § 66).

 

4. Somut olayda başvurucuların murisi tarafından Eskişehir 2. Asliye Hukuk Mahkemesinin 23/5/2013 tarihli kararında hüküm altına alınmayan bakiye 51.517,02 TL kamulaştırmasız el atma bedelinin yasal faiziyle tahsili için Eskişehir 1. Asliye Hukuk Mahkemesinde 2/10/2014 tarihinde dava açılmıştır. Mahkeme 10/9/2015 tarihinde davanın kabulüne, 51.517,02 TL’nin ilk dava tarihinden itibaren yasal faiziyle ödenmesine karar vermiştir. Kararın temyiz edilmesi üzerine Yargıtay 5. Hukuk Dairesi 20/12/2018 tarihinde kararın onanmasına karar vermiş ve ilam 26/1/2019 tarihinde kesinleşmiştir. Akabinde ise bakiye miktar ve işleyen faizinin idare tarafından İstanbul Anadolu 23. İcra Müdürlüğünün E.2019/2365 sayılı icra takip dosyasına 24/9/2019 tarihinde ödendiği, böylece 24/9/2019 tarihi itibarıyla başvurucunun alacağını elde ettiği görülmektedir. Dolayısıyla yargı kararının üzerinden çok uzun bir süre geçmeden ödemenin yapıldığı dikkate alındığında somut olayda kararın icrası hakkına yönelik bir ihlal olmadığı anlaşılmıştır. Bu durumda başvurunun bu kısmının açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

 

B. Mülkiyet Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

 

1. Kamulaştırmasız El Atma Bedelinin Düşük Tespit Edildiği İddiası Yönünden

 

5. Anayasa Mahkemesi, olay ve olguları somut başvuru ile benzer nitelikte olan Hasan Mutlu (B. No: 2018/22691, 30/6/2021) ve Hadice Rüzgar ve diğerleri (B. No: 2019/17376, 12/1/2022, §§ 22-45) kararlarında uygulanacak anayasal ilkeleri belirlemiştir. Bu çerçevede Anayasa Mahkemesinin bireysel başvuru kapsamındaki inceleme yetkisinin sınırları ve niteliği gözetildiğinde derece mahkemelerinin kanaatinin sorgulanabilmesi için daha öte bir inceleme yapılmasına yetecek verilerin/dayanakların başvurucular tarafından somut bir biçimde göstermesi gerektiği vurgulanmıştır. Bu minvalde aynı taşınmazın bir kısmına yönelik daha önce tesis edilmiş bir mahkeme kararına atıfla verilen kararın ilgili ve yeterli gerekçe standardını karşılamadığı sonucuna ulaşılmasını gerektiren bir neden bulunmadığı anlaşılmış, derece mahkemelerinin ulaştığı kanaatin keyfî ve temelsiz olduğunun söylenmesi için hiçbir neden bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu durumda başvurunun diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

 

2. Kamulaştırmasız El Atma Bedelinin Değer Kaybına Uğratıldığı İddiası Yönünden

 

6. Anayasa Mahkemesi, olay ve olguları somut başvuru ile benzer nitelikte olan Ali Şimşek ve diğerleri (B. No: 2014/2073, 6/7/2017), Mehmet Akdoğan ve diğerleri (B. No: 2013/817, 19/12/2013), Kadir Çakar (B. No: 2015/18908, 21/3/2018), Hanım Çeyiz ve Mehmet Gündüz (B. No: 2015/19289, 17/7/2018) ve Türkan Poyraz (B. No: 2015/15388, 13/9/2018) kararlarında uygulanacak anayasal ilkeleri belirlemiştir. Bu çerçevede davanın açıldığı tarih ile ödemenin yapıldığı tarih arasında geçen dönemde gerçekleşen enflasyon oranları karşısında kamulaştırma bedelinin hissedilir/önemli derecede değer kaybetmesi nedeniyle başvuruculara şahsi olarak aşırı bir külfet yüklendiği belirtilerek mülkiyet hakkının ihlal edildiği sonucuna ulaşılmıştır. Somut başvuruda da yargılama süresinde kamulaştırma bedelinin yaklaşık %20 oranında değer kaybettiği tespit edilmiştir. Bu durumda anılan kararlarda açıklanan ilkelerden ve ulaşılan sonuçtan ayrılmayı gerektiren bir durum bulunmamaktadır. Açıklanan gerekçelerle başvurucunun Anayasa’nın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

 

III. GİDERİM

 

7. Başvurucular; ihlalin tespiti ile maddi ve manevi tazminat talebinde bulunmuştur. Başvuruda mülkiyet hakkı yönünden ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda kararın gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş, yeniden yargılama işlemlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100). İhlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasının yeterli bir giderim sağlayacağı anlaşıldığından tazminat talebinin reddine karar verilmesi gerekir.

 

IV. HÜKÜM

 

Açıklanan gerekçelerle;

 

A. 1. Kamulaştırmasız el atma bedelinin değer kaybına uğratılması nedeniyle mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

 

2. Adil yargılanma hakkı kapsamında kararın icrası hakkı ile kamulaştırmasız el atma bedelinin düşük tespit edilmesi nedeniylemülkiyet hakkının ihlal edildiğine ilişkin

iddiaların açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

 

B. Kamulaştırmasız el atma bedelinin değer kaybına uğratılması nedeniyle Anayasa’nın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

 

C. Kararın bir örneğinin mülkiyet hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere Eskişehir 1. Asliye Hukuk Mahkemesine (E.2014/847, K.2015/998) GÖNDERİLMESİNE,

 

D. Başvurucuların tazminat taleplerinin REDDİNE,

 

E. 446,90 TL harç ve 9.900 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 10.346,90 TL yargılama giderinin başvuruculara MÜŞTEREKEN ÖDENMESİNE,

 

F. Ödemenin kararın tebliğini takiben başvurucuların Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına; ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

G. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 11/5/2023 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.

 

Bu sayfa 1002 kez görüntülendi.