Kesinleşen kararın ,maddi hata bulunduğu gerekçesi ile yeniden görülmesinin adil yargılama hakkının ihlali olduğu hk. (AYM)

Karar

İKİNCİ BÖLÜM

KARAR

 

Başkan	:	Kadir ÖZKAYA
Üyeler	:	M. Emin KUZ
		Yıldız SEFERİNOĞLU
		Basri BAĞCI
		Kenan YAŞAR
Raportör	:	Fatma Burcu NACAR YÜCE
Başvurucular	:	1. Hasan BOZKURT
	:	2. Uğur KILIÇ
Başvurucular vekili	:	Av. Hicran İLHAN

 

 

I. BAŞVURUNUN KONUSU

 

1. Başvuru, işe iade davasında Yargıtay onamasıyla kesinleşen lehe kararın maddi hata düzeltim yoluyla ortadan kaldırılarak uyuşmazlığın esasının yeniden ele alınması ve yargılamanın uzun sürmesi nedenleriyle adil yargılanma hakkının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

 

II. BAŞVURU SÜRECİ

 

2. Başvurular 26/2/2018 tarihinde yapılmıştır. Komisyon, başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar vermiştir.

 

3. Ayırma kararının ardından 2019/9328 numarayı alan bireysel başvurunun konu yönünden hukuki irtibatının bulunması nedeniyle 2019/9296 numaralı bireysel başvuru dosyası ile birleştirilmesine, incelemenin bu dosya üzerinden yürütülmesine karar verilmiştir.

 

III. OLAY VE OLGULAR

 

4. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ilgili olaylar özetle şöyledir:

 

A. Bireysel Başvuru Tarihinden Önceki Süreç

 

5. Başvurucular Ankara Büyükşehir Belediyesi Su ve Kanalizasyon İdaresi (ASKİ) bünyesinde alt işveren U.P.M.S.A.Ş. işçisi olarak çalışmakta iken ASKİ, U.P.M.S.A.Ş. İle olan hizmet alım sözleşmesini 15/6/2016 tarihi itibarıyla feshetmiştir.

 

6. Alt işveren, hizmet alım sözleşmesinin sonlandırılmış olması gerekçesiyle başvurucuları işten çıkarmıştır. Başvurucular işe iade istemiyle alt işveren ve ASKİ aleyhine dava açmıştır.

 

7. Ankara 39. İş Mahkemesi (Mahkeme) 12/7/2016 tarihli kararlarıyla davaların kabulüne başvurucuların işe iadelerine karar vermiştir. Söz konusu kararlarda başvurucuların iş akdinin geçerli bir sebebe dayalı olarak feshedildiğinin ve feshe son çare olarak başvurulduğunun işveren tarafından ispatlanamadığına yer verilmiştir.

 

8. İşe iade kararlarıdavalılar tarafından temyiz edilmiştir. Yargıtay 22. Hukuk Dairesi (Daire) 15/12/2016 tarihinde hükümleri onamış ve karar kesinleşmiştir.

 

9. Davalı (alt işveren) 13/6/2017 tarihinde, Yargıtaydan maddi hatanın düzeltilmesi talebinde bulunmuş; Daire 11/9/2017 tarihli kararı ile ''dosyadaki delil durumu ile benzer durumdaki işçinin emsal teşkil eden dava dosyası dikkate alındığında onamanın maddi hatadan kaynaklandığı"ndan bahisle onama kararının kaldırılmasına karar vererek Mahkemenin kararlarını bozmuştur. Daireye göre 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu'nun 18. maddesi uyarınca işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan sebeplerle işveren; işçinin iş sözleşmesinin feshi dâhil olmak üzere işletme, işyeri ve işin düzenlenmesi konusunda işletmesel kararlar alabilmekte ancak alınan bu kararlar yerindelik denetimine tabi olmayıp yargı makamlarının denetimi, işverenin fesihte keyfî davranıp davranmadığı ve işletmesel karar sonucu feshin kaçınılmaz olup olmadığı (ölçülülük denetimi-feshin son çare olması ilkesi) ile sınırlıdır. Bu kapsamda yapılan inceleme neticesinde, şoför hizmetlerinin davalı Şirket tarafından yerine getirilmesine ilişkin olarak davalılar arasındaki sözleşmenin feshinin işletmesel bir karar olduğu ve bu fesih sonucunda alt işveren olan Şirkette istihdam fazlalığının kaçınılmaz olduğu belirtilmiştir. Yargıtay bu saptamalardan hareketle davalı Şirketin işçilerini çalıştırabileceği başka bir işyerinin mevcut olup olmadığı ve aynı vasıfta bulunan kişilerin yakın bir tarihte işe alınıp alınmadığı gibi hususların araştırılarak sonucuna göre karar verilmesi gerektiği yönünde gerekçe oluşturmuştur.

 

10. Yargıtayın bozma ilamı 29/1/2018 tarihinde tebliğ edilmiş, başvurucular 26/2/2018 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

 

B. Bireysel Başvuru Tarihinden Sonraki Süreç

 

11. Mahkeme 14/11/2018 tarihli kararları ile bozma ilamına uyarak yapmış olduğu yargılama sonucunda dosya kapsamı ve Yargıtay ilamındaki gerekçelere dayalı olarak davaların reddine karar vermiştir. Mahkeme gerekçesinde, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından gönderilen bilgi ve belgeye göre davalı alt işverenin ASKİ ile sözleşmesinin bitmesinden sonra sigorta bildiriminin bulunmadığı dolayısıyla feshe son çare olarak başvurulduğu sonucuna varıldığını belirtmiştir.

 

12. Hüküm başvurucular tarafından temyiz edilmiştir. Daire 18/4/2019 tarihinde mahkeme kararlarını onamıştır.

 

IV. İLGİLİ HUKUK

 

13. İlgili hukuk için bkz. Mustafa Altın [GK], B. No: 2018/10018, 27/10/2021, §§ 25-47.

 

V. İNCELEME VE GEREKÇE

 

14. Anayasa Mahkemesinin 14/4/2022 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

 

A. Kesinleşen Kararın Maddi Hata Düzeltim Yoluyla Ortadan Kaldırılması Nedeniyle Adil Yargılanma Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

 

1. Başvurucuların İddiaları

 

15. Başvurucular; lehlerine verilmiş ve Yargıtay onaması ile kesinleşmiş kararın 9 ay sonra hukuki güvenlik ilkesine aykırı olarak bozulduğunu, davanın tarafları arasında işveren lehine ayrımcılık yapıldığını belirterek adil yargılanma hakkının, silahların eşitliği ilkesinin, eşitlik ilkesinin ve çalışma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmektedir.

 

2. Değerlendirme

 

a. Kabul Edilebilirlik Yönünden

 

16. Bireysel başvurununbaşvurucular tarafından, davalı alt işverenin maddi hatanın düzeltilmesi talebinin Yargıtay tarafından kabulü ile yeniden başlayan yargılama sırasında yapıldığı tespit edilmiştir. Ancak bireysel başvuru tarihinden sonraki süreçte başvuruya konu davanın Dairenin 18/4/2019 tarihli kararıyla kesinleştiği, dolayısıyla başvuru yollarının tüketildiği sonucuna ulaşılmıştır.

 

17. Başvuru formu ile eklerinin incelenmesi neticesinde açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan başvurunun kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

 

b. Esas Yönünden

 

18. Anayasa Mahkemesi, benzer iddiaları Mustafa Altın kararında inceleyerek meseleyi hakkaniyete uygun yargılanma hakkı yönünden ele almıştır. Anılan kararda, olay tarihinde yürürlükte bulunan 30/1/1950 tarihli ve 5521 sayılı mülga İş Mahkemeleri Kanunu'nda iş mahkemesi kararlarına karşı karar düzeltme kanun yolu ihdas edilmediğinden, kesinleşmiş olan mahkeme kararının maddi hata denetimi adı altında yeniden delil değerlendirilmesi yapılarak hükmün esasını değiştirecek şekilde kanun yolu denetimine tabi kılınmasının mümkün olmadığı, kanuni dayanağı olmaksızın kesinleşmiş hükme müdahale edilmesini gerektirecek zorlayıcı ve istisnai durumların yine usul hukukunda öngörülen müesseseler çerçevesinde objektif ve kabul edilebilir ölçüde ortaya konulmadığı belirtilerek adil yargılama hakkının ihlal edildiği sonucuna varılmıştır (Mustafa Altın, §§ 66-73).

 

19. Bireysel başvuruya konu eldeki yargılamada Yargıtayın dosyadaki delil durumu ile benzer durumdaki işçinin emsal teşkil eden dava dosyası dikkate alındığında onamanın maddi hatadan kaynaklandığı şeklinde olağan bir yargılamada kabul edilecek bir bozma gerekçesine dayanarak verdiği kararda, kesinleşmiş bir mahkeme kararının ortadan kaldırmasını gerektirecek zorlayıcı ve istisnai durumların bulunmadığı anlaşılmaktadır.

 

20. Somut başvuruda anılan karardan ayrılmayı gerektiren bir durumun bulunmaması nedeniyle başvurunun bu kısmının Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı yönünden ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

 

B. Makul Sürede Yargılanma Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

 

1. Başvurucuların İddiaları

 

21. Başvurucular, makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

 

2. Değerlendirme

 

22. 9/1/2013 tarihli ve 6384 sayılı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Yapılmış Bazı Başvuruların Tazminat Ödenmek Suretiyle Çözümüne Dair Kanun'a eklenen geçici 2. maddeye göre Anayasa Mahkemesine yapılan ve münhasıran bu maddenin yürürlüğe girdiği 31/7/2018 tarihi itibarıyla Anayasa Mahkemesinde derdest olan yargılamaların makul sürede sonuçlandırılmadığı iddiasıyla ilgili bireysel başvuruların Adalet Bakanlığı İnsan Hakları Tazminat Komisyonu (Tazminat Komisyonu) tarafından incelenerek karara bağlanması öngörülmüştür. Anayasa Mahkemesi Ferat Yüksel (B. No: 2014/13828, 12/9/2018, §§ 27-36) kararında Tazminat Komisyonuna başvuru imkânının getirilmesine ilişkin yolu ulaşılabilir olma, başarı şansı sunma ve yeterli giderim sağlama kapasitesinin bulunup bulunmadığı yönünden inceleyerek Tazminat Komisyonuna başvuru yolu tüketilmeden yapılan başvurunun incelenmesinin bireysel başvurunun ikincil niteliği ile bağdaşmayacağı sonucuna varmış; başvuru yollarının tüketilmemiş olması nedeniyle başvurunun kabul edilemezliğine karar vermiştir.

 

23. Mevcut başvuruda da söz konusu karardan ayrılmayı gerektiren bir durum bulunmamaktadır.

 

24. Açıklanan gerekçelerle başvurunun bu kısmının diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

 

C. Giderim Yönünden

 

25. Tespit edilen ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılmasına ilişkin usul ve esaslar 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 50. maddesinde yer almaktadır.

 

26. Başvuruda tespit edilen hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda kararın gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş, yeniden yargılama işlemlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (6216 sayılı Kanun'un 50. maddesinin (2) numaralı fıkrasında düzenlenen bireysel başvuruya özgü yeniden yargılama kurumunun özelliklerine ilişkin kapsamlı açıklamalar için bkz. Mehmet Doğan ([GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).

 

27. Öte yandan ihlalin niteliğine göre yeniden yargılamanın yeterli bir giderim sağlayacağı anlaşıldığından başvurucuların tazminat talepleri kabul edilmemiştir.

 

VI. HÜKÜM

 

Açıklanan gerekçelerle;

 

A. 1. Kesinleşen kararın maddi hata düzeltim yoluyla ortadan kaldırılması nedeniyle adil yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

 

2. Makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

 

B. Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

 

C. Kararın bir örneğinin adil yargılanma hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere Ankara 39. İş Mahkemesine (E.2018/30, K.2018/224; E.2018/22, K.2018/216 ) GÖNDERİLMESİNE,

 

D. Başvurucuların tazminat taleplerinin REDDİNE,

 

E. 294,70 TL harcın ile 4.500 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 4.794,70 TL yargılama giderinin başvuruculara MÜŞTEREKENÖDENMESİNE,

 

F. Ödemenin, kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

 

G. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 14/4/2022 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.

Bu sayfa 76 kez görüntülendi.