Özeti

Anahtar Teslim İşlerde İş Eksilişi Yapılacak İmalatların Yılı Rayiçleri Ve Kırım Oranları

Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “Sözleşmede Bulunmayan İşleri Fiyatının Tespiti” başlıklı 22 inci maddesinde,  yüklenici ile idarenin kullanacakları rayiç ve analizler sayılmış olup,  burada belirtilen kaynakları kullanmak suretiyle bulunan bedel üzerinden anlaşılarak yeni birim fiyatlar tespit etmeleri gerekmektedir.  Buna ilave olarak, anahtar teslim ihale işlerinde ister iş azalışı olsun ister iş artışı olsun yeni imalat bedellerinin tespitinde aynı yöntem, usul ve hesaplama şeklinin uygulanması gerektiği değerlendirilmektedir. Ancak, kamu ihale mevzuatında iş eksilişi yapılacak imalatların yeni birim fiyatlarına ilişkin net düzenlemeler bulunmamaktadır. Bu nedenle, iş eksilişi yapılacak imalatların yeni birim fiyatları için alınacak baz yılı ve kırım oranları hakkında tereddüt yaşandığı görülmektedir.  Aşağıda da, yeni birim fiyatlar için baz alınacak yılı rayiçleri ve kırım oranları hususları ele alınacaktır

1: İş Eksilişi Yapılacak İmalatların Yeni Birim Fiyatlarında Baz Alınacak Yıl

• Fiyat farkı uygulanan işler;

Yapım işlerine ilişkin Fiyat Farkı Kararnamesi gereğince, iş artışı/eksilişi çerçevesinde  yapılan birim fiyatlar yapıldıkları yıl rayiçleri üzerinden hesap edilmekte, daha sonrasında ise Pn katsayısına bölünerek, ihale yılı fiyatlarına çekilmekte ve hakkedişlere girmektedirler.

Dolayısı ile anahtar teslim işlerde, iş eksilişi yapılan imalatların bedelleri, yapıldıkları yıl rayiç fiyatları baz alınarak hesaplanacak, daha sonrasında ise Pn katsayısına bölünerek ihale yılı fiyatlarına çekilip hakkedişlerden düşüş yapılacaktır. İş artışı yapılan imalatlar içinde aynı yöntem uygulanarak hakkedişlere eklenecektir.

İdarelerce sıklıkla, artan işlerin yeni birim fiyatları için  yukarıda açıklanan yöntem uygulanmakla birlikte, eksilen işler için doğrudan yaklaşık maliyette kullanılan veya ihale yılı rayiçleri baz alınarak yeni birim fiyat yapılmaktadır. Böylesi bir uygulamanın tamamı ile yanlış sonuç vermeyecektir, ancak fiyatlarda yıllar içinde yaşanacak dalgalanmalar  idare veya yüklenicinin lehine/aleyhine fiyat avantajına yol açabileceği ve mevzuatta yer verilen yönteme aykırı olması nedeni ile iş eksilişi yapılan imalat bedelleri için eksilişin yapıldığı yıl fiyatları üzerinden hesap yapılıp, Pn katsayısına bölünerek hakkedişlere yansıtılmasının daha doğru bir uygulama olduğu değerlendirilmektedir.

• Fiyat farkı uygulanmayan işler;

Fiyat farkı verilmeyen işlerde ise durum farklılık arz etmektedir. Böylesi işlerde, fiyat farkı verilmediği için yılı fiyatları kullanarak yeni birim fiyatlar tespit edilip hakkedişe dahil edilmesi gerekmektedir.

Konuyu bir örnekle açıklar isek, 2015 yılından ihalesi yapılan bir işte 2016 yılında içinde  iş artışı ve eksilişine karar verildiği takdir, gerek artış gerekse eksiliş yapılacak imalatlara ait yeni birim fiyatlar için 2016 yılı rayiçleri baz alınarak hesaplanması yerinde olur. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, artan imalatlar için 2016 yılı, eksilen imalatlar için ise yaklaşık maliyetin veya ihalenin yapıldığı yılın baz alınması veya tersi bir uygulamanın hatalı olabileceğidir. Zira,  artan- eksilen imalatlar için farklı yılların birim fiyatlarının uygulanması, taraflardan birinin aleyhine sonuç doğurabilecek ve sözleşme sonrası tarafların eşitliği ilkesine aykırılık teşkil edebilecektir.

Ancak, buraya kadar anlattıklarımız genel bir ilke olup, yeni birim fiyatların tarafların el sıkışmasına dayalı olarak belirleneceği husus gözden kaçırılmamalıdır.

2: Eksilen İmalatlar İçin Uygulanacak Kırım Oranı;

Yukarıda bahsedildiği üzere, iş artışı veya iş eksilişi yapıldığı hallerde artış ve eksiliş yapılacak imalatların yeni birim fiyatları üzerinde idare ile yüklenici anlaşarak fiyat tespit edilecektir. Uygulamada sıklıkla, bazen tek tek fiyatlar üzerinden veya iş artışı/eksilişi kümülatif bedeli üzerinden kırım uygulanarak ödeme yapılmaktadır.

Konuya ilişkin değinilmesi gereken öncelikli husus, 4735 sayılı Kamu İhale mevzuatı ve işbu Kanuna ilişkin çıkarılmış ikincil düzenlemelerde, yeni birim fiyat yapılacak imalatlar için kırım uygulanacağına ilişkin herhangi bir hüküm bulunmadığıdır. Ancak, yüklenicilere lehine önemli fiyat avantajı oluşmaması amacıyla, sıklıkla yeni birim fiyatlara kırım uygulanmaktadır.

Burada önem arz eden konu, yeni birim fiyatın belirlenmesinde tarafların karşılıklı anlaşmaları esas olmakla birlikte, uygulandığı takdirde kırım oranlarının artan ve eksilen imalatlar için birbirlerine yakın olarak belirlenmesinin yerinde olacağıdır.

Konuyu bir örnekle açıklamak gerekir ise, artacak imalatlar için hiç kırım uygulanmazken, eksilen imalatlar için ihale kırımı uygulanması veya tersi bir uygulama hakkaniyete uygun olmayacağı değerlendirilmektedir.

Sonuç olarak, ihale süreci içerisinde yapılacak iş artışı ve eksilişlerin de, yeni birim fiyatların yapıldıkları yıl rayiçlerinin uygulanması ve uygulanacak kırım oranlarının hakkaniyet çerçevesinde belirlenmesinin yerinde olacağı düşünülmektedir.